3.3 en 3.4 Het bestuur wordt feodaal en De verspreiding van de islam

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

3.3 Het bestuur wordt feodaal

KA Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe het feodale stelsel werkt en waarom het is ingevoerd.

Ontstaan feodalisme

Frankische koningen 2 problemen: 

1) Geen geld om soldaten te betalen

2)  Kon groot rijk niet alleen besturen.

Oplossing was het leenstelsel: 

1) vazallen betaald met een stuk land

2) leenmannen aangesteld die een gebied voor de koning besturen

Werking leenstelsel 

• Koning = leenheer
• Edellieden (graaf, hertog) of bisschop = leenman
• Leenmannen krijgen gebied 'in leen' en beloven leenheer trouw :

- advies in bestuur en rechtsspraak  (= raad)

- militaire steun in oorlog (= daad)

Feodum = leen

Leenheren geven gebieden in leen aan leenmannen

Leenheer: vaak koning

Leenman: vaak edelman of geestelijke (bisschop)

Persoonlijke banden

Bestuurlijke piramide

VERTICALE SOLIDARITEIT

Sociaal-economisch systeem vanaf de 5e eeuw

Politiek-bestuurlijk systeem vanaf de 8e/9e eeuw

Verschil hofstelsel en leenstelsel?

Nadelen feodale stelsel

• Lenen worden erfelijk
•  Systeem van achterleenmannen zorgt voor onduidelijkheid en onpersoonlijkheid
• ´Eed van trouw´ soms aan meerdere leenheren die in conflict kunnen komen met elkaar: wie steun je dan? 

Leenstelsel

Ook: feodale stelsel

Karel de Grote beloonde  graven, hertogen en andere bestuurders met lenen. Zo ontstonden er in het bestuur feodale verhoudingen.

Gevolg: Verbrokkeling van de macht.

Het feodalisme/ leenstelsel

Na de dood van Karel de Grote:

• één zoon, Lodewijk de Vrome.
• kleinzonen delen het rijk op in 3 delen.
• leenmannen gaan hun gebied steeds meer als hun eigendom zien.
• macht gaat over van vader op zoon (erfelijk) , geen eed van trouw meer.

Frankische Rijk

Verdeeld over 3 kleinzonen van Karel de Grote

• West-Frankische Rijk 

        (Karel de Kale)

• Middenrijk 

       (Keizer Lotharius I )

• Oost-Frankische Rijk 

       (Lodewijk de Duitser)

Het feodale stelsel onder Karel Martel

• Karel wilde een ruiterleger en een degelijk bestuur                                            
• Vazallen werden beloont met een leen                          
• De persoonlijke eed van trouw was gedurende het leven 

Huiswerk

3.1 De verspreiding van de islam

Kenmerkend aspect: 

Het ontstaan en de verspreiding van de islam

Leerdoel

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van de islam 
• Je kunt een aantal kenmerken geven van de snelle verspreiding van de islam

Ontstaan islam

• In 610 krijgt Mohammed een openbaring van Allah
• Koran:  woorden van Allah, Mohammed zijn profeet
• 622  vlucht Mohammed uit Mekka Hedsjra: begin islamitische jaartelling
• 632 sterft Mohammed, islam belangrijkste godsdienst op Arabische schiereiland

Vergelijking

Overeenkomst christendom:

•  monotheïstische godsdienst,
•  heeft een heilig boek: de Koran

Verschillen christendom: 

• vanaf het begin een godsdienst van heersers; niet bestreden, 
• islamitische jaartelling begint bij verdrijving Mohammed niet geboorte (622),
• niet alleen geestelijk leider ook wereldlijk machthebber
  

Na Mohammeds dood (632) breidden kaliefen (opvolgers) de islamitische staat (kalifaat) uit tot een groot Arabisch rijk door het Perzische rijk en delen van het Byzantijnse rijk te veroveren.

Het begrip jihad is zowel innerlijk als

uiterlijk. Leg uit.

In 650 eindigde de expansie door 

burgeroorlogen binnen het kalifaat. 

Hoe het Arabische rijk werd uitgebreid.

(heilige strijd) 1. innerlijke strijd om een goed moslim te zijn en de strijd om e islam te verdedigen, 2. verplichting voor moslims om hun godsdienst te verspreiden, zo nodig met geweld

1. De Perzische en Byzantijnse rijken waren ernstig verzwakt
2. Ze waren militair sterk door hun nomadisch bestaan
3. Ze waren door de islam niet meer verdeeld en streden voor hun geloof
4. Ze maakten kans op een rijke buit
5. Ze werden geholpen door de overwonnen volken

Hoe konden de Arabieren hun rijk zo snel uitbreiden?

Religieuze verdeeldheid

• Omstreden opvolging van Mohammed zorgt voor een scheuring in de islam vanaf het jaar 28.

• Soennisme en sjiisme:

- 90% van de Moslims is Soennitisch

- 10% Sjiitisch 

Kalief = opvolger van profeet

Onder de Abbasiden stopte de expansie, wel verdere verspreiding islam: o.a. in Afrika en in Indonesië

Vanaf 11e eeuw verovering van Anatolië door Turken:

• stichting Ottomaanse rijk
• 1453 verovering van Constantinopel, einde Byzantijnse rijk

Hoe de islam later in andere gebieden werd verspreid.

Mehmed II verovert Constantinopel (1453)

Culturele Bloei

Arabieren waren ook tolerant in wetenschap en filosofie: 

• Kopieerden wetenschappelijke werken van oude Grieken
• Kopieerden filosofische werken van de oude Grieken. 
• Combineerden Grieks-Romeinse bouwvormen met eigen bouwvormen. 

Begrippen

• feodaal stelsel
• islam
• kalifaat
• leenheer
  
• leenman
• sharia
• sjiisme
• soennisme
• vazal

Wie is de opperste leenheer in het feodale stelsel?

1. Koning
2. Vazallen
3. Adel
4. God

Een kernbegrip in het feodale stelsel is:

1. macht
2. trouw
3. geld
4. oorlog

Sleep de kenmerken naar het juiste begrip 

Feodale stelsel

Domeinstelsel

Leenheer

Horige

Economisch

Politiek

Herendiensten

Leenman

Wat waren nadelige gevolgen van het feodale stelsel?

1. Koning werd te machtig
2. Versnippering in het rijk
3. Lenen werden erfelijk
4. Er kwam een gebrek aan geld

Welke termen horen bij het leenstelsel/feodale stelsel?

1. Adel, horigen, leenheer, herendiensten
2. Adel, leenheer, vazal, leenman
3. Boeren, horigen, landheer, herendiensten
4. Landheer, leenman, boeren, horigen

Examenvraag

Bij de Franken was het gewoonte dat alle vrije mannen zitting hadden in de lokale rechtbanken. Omdat er te weinig vrije mannen beschikbaar waren, werd vanaf de negende eeuw de rechtspraak steeds meer overgelaten aan scabini, meestal adellijke mannen.

2p Leg een verband tussen deze ontwikkeling en:

- de uitbreiding van het hofstelsel in deze tijd en

- de feodalisering van het bestuur.

Antwoord

Maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

• De uitbreiding van het hofstelsel ging samen met een toename van de horigheid / een afname van het aantal vrije mannen dat beschikbaar was voor de rechtbank1

• Door de feodalisering van het bestuur nam de invloed van de edelen toe (waardoor zij ook in de rechtbanken meer plaatsen op konden eisen) 1

In welke volgorde verspreidde de islam zich over de drie gebieden?

1. Noord-Afrika – Arabisch Schiereiland – Spanje
2. Spanje – Noord-Afrika – Arabisch Schiereiland
3. Arabisch Schiereiland – Noord-Afrika – Spanje
4. Noord-Afrika – Spanje – Arabisch Schiereiland.

Wie zorgde voor de grote verspreiding van de Islam?

1. Allah
2. Mohammed
3. De volgelingen van Mohammed
4. De volgelingen van Jezus Christus

Wat was er zo speciaal aan de verspreiding van de islam?

1. Het ging vanzelf zonder slag of stoot.
2. Mensen met een monotheïstische godsdienst, werden gedwongen om Islamistisch te worden.
3. De verspreiding van de islam ging verrassend snel.
4. De verspreiding van de islam was een Aziatisch en Afrikaanse aangelegenheid.

Wat was géén reden voor de succesvolle verspreiding van de islam?

1. Vijandige landen waren verzwakt door slecht bestuur
2. De islam bevorderde het saamhorigheidsgevoel
3. Andere geloven werden vervolgd
4. De verharde handelsroutes in het Midden-Oosten