H5 Thema Transport - Basistof 3 en 4

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema Transport

Beschrijf de verschillen

1. grote bloedsomloop - kleine bloedsomloop

2. linkerkamer - rechterkamer

3.  hartslagfrequentie - (hart)slagvolume

4. Sinusknoop - Bundel van His

Fase 1

Fase 2

Fase 3

Diastole van kamers en boezems

Systole van de Kamers

Systole van de Boezems

Is ruimte A een kamer
of een boezem?
En bevat deze ruimte
zuurstofarm
of zuurstofrijk bloed?

1. kamer, zuurstofarm
2. kamer, zuurstofrijk
3. boezem, zuurstofarm
4. boezem, zuurstofrijk

Is de aorta een ader of een slagader?

1. Ader
2. Slagader

Basisstof 3

- Je kent de functies en kenmerken van aders, slagaders en haarvaten en kunt de relatie tussen bouw en werking uitleggen

- Je kunt zuurstofgehalte, stroomrichting en verloop van bloeddruk en stroomsnelheid in de delen van het bloedvatenstelsel toelichten

Bloedvaten

• Slagader van het hart weg, hoge bloeddruk, dikke wanden, diep in lichaam
• Haarvaten één cellaag dik, kringspiertjes in arteriolen
• Aders naar het hart toe, lage bloeddruk, dunne wanden, bevatten kleppen, minder diep in lichaam

Bloeddruk

• Druk van bloed tegen wand van hart en bloedvaten
• Bovendruk: maximale druk op moment dat kamers samentrekken
• Onderdruk: minimale druk tijdens de hartpauze

Bloeddruk meten

Welk bloedvat is de slagader?

1. 1
2. 2
3. 3

Wat voor type bloedvat is dit en in welke richting stroomt het bloed?

1. Een slagader, richting S
2. Een slagader, richting T
3. Een ader, richting S
4. Een ader, richting T

Bij sommige diersoorten komen zogenaamde wondernetten voor. Bij zo’n
wondernet vertakt een slagader zich in kleinere slagaders die weer uitkomen
in één grotere slagader (zie afbeelding 5). Een wondernet bestaat uit slagaders.
Drie plaatsen in de bloedvaten van dit wondernet worden met de letters
P, Q en R aangegeven. De samenstelling van het bloed op deze plaatsen wordt
met elkaar vergeleken.
Welke letter geeft de plaats aan waar de hoeveelheid van de voedingsstof glucose
in het bloed het laagst is?

1. Letter P.
2. Letter Q
3. Letter R

Ader

Slagader

Haarvat

Wel een kenmerk van een slagader

Welke kenmerken horen bij slagaders?

Geen kenmerk van een slagader

Liggen ondiep in het lichaam

Lage bloeddruk

Dikke elastische wand

Witte bloedcellen kunnen door de wand

Hierdoor stroomt het bloed van het hart weg

Bevat veel kleppen

Per fout -0,5p

Basisstof 4

- Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies

- Je kunt het proces van bloedstolling beschrijven en je weet hoe complicaties bij bloedstolling kunnen worden voorkomen

Bloedplasma

Bloedplasma

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen

Bloedplaatjes

Rode bloedcellen

Bloedplasma

• Water met opgeloste stoffen en plasma-eiwitten
  - zuurstof, voedingsstoffen, afvalstoffen, regelende stoffen, beschermende stoffen, geneesmiddelen
• Lipoproteïnen gevormd voor transport moeilijk oplosbare stoffen
• Plasma-eiwit concentratie beïnvloedt osmotische waarde bloed en bloeddruk

Bloedplasma bestaat uit water, eiwitten en opgeloste stoffen.
Geef tenminste twee voorbeelden van opgeloste stoffen in bloedplasma?

Rode bloedcellen

• Geen celkern
• Bevat hemoglobine
• Afbraakproduct is bilirubine
• Bloedarmoede
• Epo

EPO

1. Nieren produceren EPO.

Nieren merken tekort aan zuurstof

Reageren door productie EPO

2. Beenmerg produceert hierdoor meer rode bloedcellen.

3. Nieren genoeg zuurstof, 

stop productie EPO.

wat klopt over rode bloedcellen?

1. Geen celkern vervoert zuurstof
2. Geen vaste vorm vervoert zuurstof
3. Wel celkern vervoert CO2
4. Wel vaste vorm vervoert CO2

Bloedplaatjes

• Bloedstolling
• Kleven vast aan beschadigde wand
• Vallen uiteen en stoffen komen vrij
• Samen met fibrinogeen en stollingsfactoren bloedplasma
• Protrombine omgezet in trombine
• Fibrinogeen omgezet in fibrine

Er ontstaan fibrinedraden

Bloedplaatjes knappen open

Bloedplaatjes klonteren samen

Bloedvat wordt nauwer

Bloedvat is beschadigd

Witte bloedcellen

• Rode beenmerg
• Witte bloedcellen (leukocyten) fagocyteren
• Lymfocyten produceren antistoffen

Welke van de volgende stoffen kan niet vrij een haarvat in en uit bewegen?

1. koolstofdioxide
2. zuurstof
3. water
4. eiwitten

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Bloedplasma

Bloedplaatjes