5.2 Democratie in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.2 Democratie in Nederland

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je...

- hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd

- welke invloed de liberalen hadden

- wat veranderde door de grondwet van 1848

- hoe het kiesrecht werd uitgebreid

Het bestuur van Nederland

- Willem Frederik van Oranje eerste koning van Nederland 1813

- Willem I

- Na nederlaag Napoleon bijna overal in Europa weer koningen, edelen en regenten aan de macht

- Maar werd niet helemaal zoals voor de Franse Revolutie:

- De standenmaatschappij niet terug

De standenmaatschappij

De bevolking was verdeeld in standen (met name in Frankrijk)

Eerste stand

Geestelijkheid

Tweede stand

Adel

Derde stand

De rest (handelaren, boeren, arbeiders)

- Veel landen constitutionele monarchie

- In 1815 Nederland en België samen tot Koninkrijk der Nederlanden

- Parlement met Eerste Kamer en de Tweede Kamer, samen de Staten Generaal

- Nieuwe wetten door parlement goed worden gekeurd

- Toch hadden burgers weinig te zeggen

- Hoe kon dat?

- Nieuwe wetten door parlement goed worden gekeurd

- Toch hadden burgers weinig te zeggen

- Hoe kon dat?

- Koning koos leden Eerste Kamer, regenten door ingewikkeld kiessysteem veel invloed in Tweede Kamer

Liberale invloed

- Willem I besliste alles zonder overleg

- In de eerste jaren Nederlanders tevreden  met autoritaire bestuur, Belgen niet

- In 1830 kwamen de Belgen in opstand en stichtten een onafhankelijke staat

- Leiders van de Belgische opstand waren liberalen die in de politiek streefden naar meer vrijheid (liberalisme)

- Gebaseerd op de Verlichting en wilden burgerlijke vrijheden

- Ook burgers meer invloed in politiek

- Parlement moest door burgers gekozen worden en moest de regering controleren

- 1840 wordt Willem I opgevolgd door zoon: Willem II

- Liberalen wilden in NL ook meer invloed in bestuur, net als in België

- In 1848 gaf Willem II toch toe, uit angst voor een volksopstand

- 1848 grondwetswijziging door liberale leider Thorbecke

- Nieuwe grondwet werd nog in hetzelfde jaar van kracht

De grondwet van 1848

- In grondwet van 1848:

- Burgerlijke vrijheden (godsdienst, pers, vereniging en vergadering) vastgelegd

- Nederland kreeg een parlementair stelsel (politiek systeem waarin parlement hoogste macht heeft)

- Minister-president

- Tweede Kamer gekozen door burgers 

Uitbreiding van het kiesrecht

- Willem II overleed in 1849 en werd opgevolgd door zoon Willem III

- Onder Willem III werd Nederland nog democratischer

- Volgens liberalen alleen mannen met ontwikkeling en bezit verstandig kiezen

- Eerste jaren daarom maar 11% van NLe mannen stemmen (censuskiesrecht)

- Later ook andere groepen kiesrecht eisen

- In 1917 kregen alle mannen kiesrecht

In 1919 algemeen vrouwenkiesrecht 

- Hierdoor Nederland een parlementaire democratie:

- Bestuurssysteem waarin regering afhankelijk is van parlement dat met algemeen kiesrecht is gekozen

Aan de slag!

Wat: maak opdracht "grondwetspel"

Hoe: in groepjes

Tijd: 10 minuten, daarna bespreken

Hulp: gebruik je boek

Klaar: beantwoord de leerdoelen in je schrift

1. De koning moet zich houden aan de wet

2. Je mag zeggen wat je vindt

3. De grondwet mag alleen veranderd worden als twee parlementen na elkaar het daarmee eens zijn

4. Je mag schrijven wat je wilt

5. Iedereen mag een vereniging oprichten

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je...

- hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd

- welke invloed de liberalen hadden

- wat veranderde door de grondwet van 1848

- hoe het kiesrecht werd uitgebreid

Afsluiting

Volgende week: 5.4

Na de vakantie wk 19: 5.5 

wk 20: PW H5