Hoe mensen kunnen samenleven

• Filosofie
• Secundair onderwijs

Hoe mensen kunnen samenleven

Lord of the Flies (1954) William Golding

Heeft de mens een intrinsieke neiging tot kwaad?

1. Ja
2. Neen
3. Soms wel, soms niet

Als mensen zowel goede als kwade daden kunnen verrichten, wat bepaalt dan welk aspect overheerst?

Gedachte-experiment

• Een denkbeeldige toestand zonder wetten of regels
• Individuen handelen volgens hun eigen wil. 
• Lees het kadertje op blz 8 
• Neem plaats in de aangeduide groepen en voer het gedachte-experiment uit. (zie google classroom)

Gedachte experiment

Het gedachte experiment dat we deden noemen we een natuurtoestand. 

= een hypothetische situatie die speculeert over hoe het leven eruit zou zien als er geen staat of andere vorm van overheidsinstellingen bestaat. 

Natuurtoestand

Door de regels en en afspraken weg te denken, onderzoekt het gedachte-experiment de menselijke natuur. 

- Zijn mensen van nature empathische wezens die elkaar zo goed mogelijk proberen te helpen 

- Zijn mensen eerder egoïstisch en streven ze alleen hun eigenbelang na? 

Mensbeeld

= een doordachte visie van wat het betekent om mens te zijn. 

Een mensbeeld kan worden geformuleerd op basis van filosofie, religie, wetenschap of cultuur. 

Het kan positief, negatief of neutraal zijn. 

Positief mensbeeld

Mens is van nature coöperatief (graag samenwerken, graag meewerkt)

Negatief mensbeeld

een ongunstige of pessimistische opvatting over de menselijke aard. Mensen zijn inherent egoïstisch of onbetrouwbaar. 

=> visie dat mensen als potentiële bedreigingen ziet en die de noodzaak van sociale controle benadrukt. 

Neutraal mensbeeld 

spreekt zich niet uit over het positieve of negatieve karakter van de mensheid. 

beschouwt de menselijke natuur als complex en niet vaststaand. 

Individuen kunnen een combinatie van positieve en negatieve kenmerken hebben, afhankelijk van hun specifieke omstandigheden en contexten. Benadrukt dat menselijk gedrag kan worden beïnvloed door externe factoren zoals cultuur, milieu, opvoeding... 

Mensbeelden Vansteenkiste 

1. Kind wordt geboren als een vat vol driften en impulsen 

2. Kind wordt geboren als een onbeschreven blad

3. Kinderen zijn van nature goed

Contracttheorie 

= individuen kunnen enkel samenleven door afspraken te maken. Het idee dat mensen in de natuurtoestand niet kunnen samenleven. Om hun veiligheid en welvaart te verhogen, maken ze afspraken en sluiten ze een sociaal contract af. 

Niet te verwarren met de contracttheorie van Allport in de psychologie over racisme! 

De egoïstische mens 

Thomas Hobbes = grondlegger moderne Westelijke politieke filosofie 

Negatief mensbeeld, nood aan een sterk controlerende staat. 

=> opgegroeid brute Engelse burgeroorlog, had een afkeer van geweld. 

Ging in tegen het absolutisme => ° liberale ideeën 

Absolutisme = politiek regime waar de vorst de absolute macht heeft

Hobbes => mensen zijn gelijkwaardig, waardoor elke individu gelijke rechten heeft 

Vragen fragment

1. Wat is de centrale vraag in Hobbes' denken? 

2. Leg uit wat de divine right of rulers is. 

3. Hoe vormt de theorie van het sociaal contract een alternatief voor het goddelijk recht van die heersers? 

4. Waarom was Hobbes bang voor de mogelijke gevolgen van het sociaal contract? 

Oorlog van allen tegen allen 

Lees het fragment op blz 10 en geef antwoord op volgende 2 vragen: 

1. Beschrijf hoe de natuurtoestand er volgens Hobbes uitziet

2. Duid de informatie die je kunt gebruiken in je antwoord in de tekst. 

Voorbeelden oefening 4 

1. Burgeroorlogen waarbij er daadwerkelijk een oorlog van allen tegen allen ontstaat (Syrië, Israël ...)

2. Ook het recente verhaal over een kraakpand van vluchtelingen in Brussel laat zien hoe een wetteloze toestand van anarchie kan ontstaan. 

3. .... 

2.2 De Leviathan

Leviathan is het bekendste boek van Hobbes. De titel van het werk verwijst naar het zeemonster

Leviathan uit het Oude Testament. Dat enorme wezen heeft soevereine macht over de zee. Die

soevereine macht wil Hobbes ook toewijzen aan de staat.

Leviathan

Veel mensen zijn geneigd om de regels en wetten toch te doorbreken in de hoop dat ze er meer voordeel uit kunnen halen. Om ervoor te zorgen dat mensen zich toch aan het sociaal contract houden, introduceerde hij het idee van de leviathan. 

Vragen blz 13 

1. Hobbes was heel radicaal in zijn beschrijving van de leviathan. Welk politiek regime verdedigde hij? 

2. Wanneer hebben burgers volgens Hobbes het recht om in opstand te komen tegen de leviathan? 

3. Wat zei Hobbes over heersers die hun macht misbruiken? 

centrale macht leviathan

= een individu(monarchie) of een uit een parlement(bij democratie

De persoon of groep van personen die de macht in handen heeft, ervaart de plicht om de vrede en veiligheid van alle burgers te garanderen. 

Soevereine macht

om de stabiliteit in sociaal contract te verzekeren en af te dwingen, leviathan alomtegenwoordig zijn en elke overtreding onmiddellijk bestraffen. 

= hoogste gezag, hij mag het contract naar eigen inzicht in het belang van de burgers hanteren en kan daarvoor zelfs niet gestraft worden. Hij heeft alleen verantwoording af te leggen aan God! 

MAAR: Handelen mensen altijd egoïstisch?