2.1 Grondwetswijziging 1848

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

2.1 Grondwetswijziging

Lesdoelen

Aan het einde van de les kun je:

- Het begrip ideologie uitleggen

- Het socialisme en liberalisme onderscheiden

- Vier redenen noemen waarom ideologieën in de 19de eeuw verspreiden

- De oorzaak van de nieuwe grondwet uitleggen

- De vier belangrijkste bepalingen uit de grondwet noemen

Ideologie of idee?

• Ideeën vormen de basis van ideologieën 
• Een ideologie is een verzameling van ideeën die een gemeenschappelijke gedachte hebben:
• Liberalisme: vrijheid
• Socialisme: gelijkheid
• Beide ideologieën hebben hun basis in de Verlichting

Meer ideologieën?

Ontstaan

Belangrijk in de ontwikkeling van een ideologie:

1. Massaproductie van kranten

2. Onderwijs voor steeds meer mensen

3. Handvat voor het vormen van een mening: wat gebeurd? Hoe moet je reageren? Wat moet je doen?

Een ideologie geeft advies over wat jij belangrijk vindt en hoe jij je moet gedragen

4. Creëeren van een vijand

Liberalisme / socialisme

Liberalisme:

- Tegen overheidsbemoeienis

- Vóór de zakenwereld, vrijhandel en winst

- Vóór privé bezit: egoïstisch?

• Socialisme:
• - Gelijkheid
• - Vóór de groep, tegen het individu
• - Vrij denken, tegen de kerk

Liberalisme

• John Locke 17e eeuw : basis van het liberalisme:
• Ieder heeft het recht zijn privébezit te beschermen tegen de overheid
• Adam Smith 18e eeuw  
• vrije markt reguleert zichzelf --> concurrentie houdt prijzen laag
• Gevolg: overheid mag geen invloed hebben op economie
• Goedheid mens zorgt ervoor dat het systeem niet wordt uitgebuit

Klopt de stelling van Adam Smith als we aan de industriële revolutie denken?

Liberalen

• Rijke burgers en industriëlen zijn liberaal: hogere winsten zonder sociale wetten
• Dankzij censuskiesrecht is ook de regering liberaal: inkomen bepaald stemrecht
• Gevolg: rijken stemmen op liberalen
• Gevolg: géén sociale wetgeving

Grondwet 1848

• Grondwet: belangrijkste rechten en plichten van overheid en burgers:
• Vrijheid van meningsuiting, geloof, enz.
• Ondanks een grondwet regeert Willem I als absoluut vorst --> steun van conservatieven
• 1848: revoluties --> liberalen eisen vrijheden van Franse Revolutie
• Uit angst afgezet te worden geeft Willem II Thorbecke de opdracht de grondwet te wijzigen:

Grondwet 1848

• 1. Ministeriële verantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk voor beleid
• 2. Koning is onschendbaar
• 3. Rechtstreekse verkiezingen Tweede Kamer
• 4. Uitbreiding grondrechten
• Willem III probeert zijn macht te herstellen --> Luxemburgse kwestie
• Uiteindelijk verliest Willem III de strijd