VTH Stomazorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3,4

Stomazorg

Lesdoelen

• Soorten stoma's
• Complicaties
• Materialen

Welke soorten stoma's ken jij?

Stoma

• Kunstmatige uitgang van de buikwand
• Voor verwijderen van ontlasting en urine
• Uiterlijk is rood en vochtig
• Geen zenuwuiteinden (geen gevoel)
• Bevat veel kleine bloedvaatjes
• Tijdelijk of permanent.
• Stoma is grieks voor uitmonding/mond
• Stomata = meervoud

risico van stoma opheffen is naadlekkage 

Continent urinestoma

De ‘continent urinestoma’ is een stoma waarbij mensen geen opvangmateriaal

nodig hebben. De meest gebruikte techniek is de Indianapouch (voor het eerst

in 1987 toegepast in de Amerikaanse staat Indiana). De urine wordt in het

lichaam in een reservoir opgevangen. Bij de continent urinestoma wordt voor

het inwendige reservoir de laatste 10 tot 15 centimeter van de dunne darm en

het eerste (circa 15 centimeter) deel van de dikke darm gebruikt. Op de overgang van de dunne darm naar de dikke darm bevindt zich al van nature een

klep (Klep van Bauhini) die het terugstromen van de ontlasting in de dunne

darm moet voorkomen. Die natuurlijke klep speelt een belangrijke rol om

lekkage vanuit het urinereservoir te voorkomen. De uitgang van de continent

urinestoma wordt meestal in de navel of als vlak stoma in de onderbuik gehecht en is daardoor nauwelijks zichtbaar.

13.

Het is niet nodig stomazakjes te dragen. Het reservoir wordt op bepaalde

tijden geleegd (gekatheteriseerd). De vlakke stoma wordt afgedekt met een

pleister, gaasje of klein opvangzakje.

Voordeel is dat door de aanleg van deze stoma (bij de navel) gemakkelijker

zwemkleding kan worden gedragen. Daarnaast zijn er ook psychologische

voordelen, omdat de stoma vanwege het ontbreken van opvangmateriaal niet

erg zichtbaar is. Nadeel is dat de operatie lang duurt en er een grotere kans is

op complicaties. Soms is een tweede of derde ingreep nodig.

Wel of geen continent urinestoma?

Niet iedereen komt in aanmerking voor een continent urinestoma. Er moet nog

een groot deel van de dunne darm aanwezig zijn. Mensen die al vanaf hun jeugd

een Brickerstoma hebben of op latere leeftijd incontinent zijn geworden, komen

wel in aanmerking. Daarnaast wordt nog gekeken naar andere persoonlijke

kenmerken, zoals een goede handfunctie en de mogelijkheid om 5 tot 6 keer per

dag te katheteriseren (ook ’s

nachts indien

dat nodig blijkt

te zijn).

"Goedaardige" redenen (benigne)

Crohn

Colitis ulcerosa

Endometriose
Incontinentie
Trauma

Decubitus

Chronische blaasinfecties

Kwaadaardige redenen (maligne)

• Darmkanker
• Blaas carcinomen
• Gynaecologische tumoren

Enkelloops stoma

• Eindstandig stoma
  
• De enige "uitgang"
• Overige darm kan blijven zitten of operatief worden weggehaald
  

Dubbelloops

• 2 stoma "uitgangen" naast elkaar
• Vaak na operatie om darm rust te geven
• Mogelijkheid tot spoelen van de darm

Ileostoma

Stoma van de dunne darm

(water)dunne ontlasting

EERST zakje legen voor verzorging

Verzorging het beste in de ochtend voor het ontbijt

Colostoma

Stoma van de dikke darm

Brijig tot vaste ontlasting

Zakje wisselen zonder legen

Verzorgingsmoment kan wisselen

Urostoma

Stoma voor urine

Zakje EERST legen voor wissel

Eendelig systeem

• Vlak
• Flexibel
• Open of gesloten
  

Tweedelig systeem

• Losse huidplak - blijft tot 3 dagen zitten
• Plak of kliksysteem
• Open of gesloten
  

Materiaal keuze

• eendelig systeem
• 2 delig systeem 

Complicaties

Welke complicaties van stomazorg herken je en hoe heten ze? 

Tekst

hernia

Prolaps

necrose stoma

verzonken stoma

mooi stoma

stoma huidplooi

Complicaties

• Parastomale hernia (stomabreuk)

• Bloeding
• Kleurverandering of necrose
  
• Hypergranulatie
• Wratjes/zweertjes
• Huidproblemen
  
• Prolaps
• Vernauwing van het stoma
• Fistel
  

Wat is een colostoma?

1. stoma van urine
2. stoma van dunne darm
3. stoma van de dikke darm
4. stoma van de anus

Er is vaak dunne ontlasting bij een .....stoma

1. colon
2. ileo

Wat zien we rondom deze stoma?

1. Rode huid
2. Dehiscentie
3. Stripeffect
4. Drukulcus

Rode huid

Hoe ontstaat het ? Vaak is de oorzaak een te groot geknipte opening in de huidplaat, waardoor de huid in contact komt met ontlasting. Vooral de eerste 6 tot 10 weken slinkt de stoma nog en moet je deze regelmatig opnieuw opmeten om de stomaopening hierop aan te passen.

Een andere oorzaak kan zijn dat er ontlasting onder de huidplaat komt. Dit komt vooral voor bij stoma’s met dunnere ontlasting, veelal ileostoma’s, en bij stoma’s die in een huidplooi vallen, zie Stoma in huidplooi, kuil of litteken. Lekkende ontlasting kan eveneens zorgen voor verweking van de huidplaat aan de achterkant, ook dit kan voor roodheid of kapotte huid zorgen.

Oplossing? Bekijk na het verwijderen altijd de achterkant van de huidplaat, dit geeft je informatie over de mogelijke oorzaak van de problemen (bijvoorbeeld ontlasting onder huidplaat, verweking van de huidplaat).

Bij een te grote stomaopening meet je uiteraard de stoma opnieuw en pas je de opening van de plak aan. Knip ook niet te krap uit. De marge is één millimeter ruimer bij een ileostoma en één tot twee millimeter bij een colostoma.

Is de huidplaat snel verweekt, dan kan het helpen om het materiaal tweemaal in plaats van eenmaal daags te verwisselen. Bij geen verbetering kun je gebruik maken van een pastaring, die je op maat kneedt.

Is de huid alleen rood, maar nog wel intact, dan is aanpassen van het materiaal meestal voldoende. Bij kapotte huid kun je Orahesive (hydrocolloïd) poeder gebruiken. Maar belangrijk blijft dat je de oorzaak achterhaalt.

Welke complicatie zie je bij deze stoma?

1. Stoma in huidplooi
2. Dehiscentie
3. Stripeffect
4. Drukulcus

Stripeffect

Wat is het probleem? 

Kapotte huid door onzorgvuldig verwijderen van de huidplaat.

Hoe ontstaat het?

Stomamateriaal moet je voorzichtig pellend verwijderen, anders kun je de huid beschadigen. Meestal gebeurt dat aan de onderkant van de buitenrand van de huidplaat.

Oplossing 

Verwijder het stomamateriaal pellend naar beneden, waarbij je de huid goed ondersteunt. Let vooral op het laatste stukje.

Extra informatie Als je het materiaal op de juiste manier verwijdert, zal de kapotte huid zich snel herstellen. Poeders en crèmes zijn niet nodig.

Wat zien we aan deze stoma?

1. Dehiscentie
2. Niets bijzonders
3. Rode huid
4. Pancaking

Helemaal niets

Dit is een prachtig aangelegde en gezonde stoma

Wat gebeurd er bij deze stoma?

1. Dehiscentie
2. Rode huid
3. Pancaking
4. Drukulcus

Dehiscentie

Wat is het probleem? 

Het stomaweefsel laat los van de omliggende huid. Een dehiscentie kan oppervlakkig zijn, maar ook dieper.

Hoe ontstaat het?

 Er kan spanning op de aanhechting van de stoma komen als de stoma te strak is ingehecht of vanwege een opgezette buik na de operatie. Vaak betreft het spoedchirurgie.

Oplossing? 

De ervaring leert dat het bij een oppervlakkige dehiscentie volstaat om het wondje naast de stoma dagelijks uit te douchen en het stomamateriaal zo uit te knippen dat de dehiscentie vrij blijft. Dat er ontlasting in het wondje komt, belemmert de wondgenezing niet. Gebruik eendelig stomamateriaal in verband met het dagelijks uitdouchen. Dergelijke wondjes genezen meestal snel. Zo niet, dan kun je het wondje opvullen. Bij een diepere wond of geel beslag met een stukje alginaat, bij een oppervlakkige, schone wond met Orahesive-poeder. Als je het wondje opvult, dan moet het stomamateriaal juist wél het wondje bedekken.

Welke complicatie zien we bij deze stoma?

1. Drukulcus
2. Stoma in huidplooi
3. Dehiscentie
4. Geen complicatie

Stoma in huidplooi/kuil/litteken

Wat is het probleem? 

De stoma ligt in een huidplooi. Het kan voor de stomadrager moeilijk zijn om te zien wat hij doet tijdens het verwisselen, en tot andere problemen leiden zoals lekkage.

Hoe ontstaat het? 

Vaak is een spoedoperatie de oorzaak, waardoor de plaats van de stoma van te voren niet (zorgvuldig) bepaald kan worden. De stoma komt dan bijvoorbeeld in een lichaamsplooi terecht. Daarnaast is de buik vaak erg opgezet bij een spoedoperatie, en kan de chirurg moeilijk bepalen hoe ver de stoma uit moet steken. Als de stoma te ver uitsteekt, is dat cosmetisch minder fraai, en als de stoma op huidniveau of zelfs daaronder is ingehecht, is er te weinig zicht op de stoma.

Oplossing?

Trek bij het opplakken van het stomamateriaal goed de huid strak, zodat de stoma zoveel mogelijk rond wordt. Soms helpt het om het stomamateriaal standaard twee keer per dag te vervangen. Zo ben je de lekkage vaak voor. Is dit niet afdoende, overleg dan met de stomaverpleegkundige over ander stomamateriaal. Convex materiaal kan uitkomst bieden.

Welke complicatie zien we hier?

1. Pancaking
2. Dehiscentie
3. Stoma in huidplooi
4. Drukulcus

Drukulcus naast de stoma

Wat is het probleem 

Naast de stoma zijn drukulcera ontstaan.

Hoe ontstaat het 

Meestal ontstaat een drukulcus door convex materiaal, dat meer op de huid drukt. Vaak speelt mee dat de stomadrager een forse buik heeft, waardoor de stoma op huidniveau ligt en convexmateriaal noodzakelijk is. Peristomale drukulcera ontstaan ook sneller bij kwetsbare stomadragers, bijvoorbeeld bij patiënten met een gevoeligere huid vanwege chemotherapie.

Oplossing 

Om het ulcus te laten genezen is het noodzakelijk dat je de druk eraf haalt. Ander stomamateriaal kan een oplossing bieden, maar waarschijnlijk zal een vlakke huidplaat niet werken. Probeer dan convex materiaal van een ander merk, het liefst een soepele, zachte convex. Tegenwoordig is er ook omgekeerd stomamateriaal met een convex, speciaal gemaakt voor de wat bollere buik of voor een parastomale hernia. Om dit materiaal te kunnen gebruiken moet de stoma wel iets boven huidniveau liggen.

Hoe noemen we deze complicatie?

1. Er is geen complicatie
2. Pancaking
3. Drukulcus
4. Rode huid

Pancaking

Wat is het probleem 

De ontlasting zakt niet naar beneden in het stomazakje, maar blijft rond de stoma hangen. De ontlasting drukt dan de huidplaat van de huid, met lekkage als gevolg.

Hoe ontstaat het Pancaking komt vaker voor bij mensen met een colostoma. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de consistentie van de ontlasting, die is dan te dik of te plakkerig. Vaak zie je dat het stomazakje vacuüm is getrokken. Bij stoma’s die meer uitsteken boven huidniveau komt pancaking minder vaak voor.

Oplossing Adviseer de stomadrager om vezelrijk te eten, dit zorgt voor een goede darmwerking. Per dag heeft ieder mens ongeveer dertig tot veertig gram vezels nodig. Daarbij is de vochtintake ook belangrijk, minimaal anderhalve liter vocht per dag. De arts kan ook een laxantium voorschrijven (bijvoorbeeld psylliumzaad (Metamucil®)). Ook hierbij is de vochtintake belangrijk.

Je kunt voorkomen dat het stomazakje vacuüm trekt door het filter van het stomamateriaal (gedeeltelijk) af te plakken met de stickers die je vindt in de doos van het stomamateriaal. Hierdoor komen er meer gassen in het zakje en zal dit zich gaan ontvouwen. Eventueel kun je wat glijmiddel (te bestellen bij de fabrikant) of een gaasje onderin het zakje doen.

Soms helpt het om convex materiaal te gaan gebruiken. Het kommetje zorgt er dan voor dat de stoma beter uitmondt in het zakje, waardoor de ontlasting beter zakt.

Toets 18 maart

Zie studiewijzer

Volgende week

Demonstratie verzorging Stoma

Oefenen handelingen uit skills boekje