A,F,P: spijsverteringskanaal

• MBO

Anatomie, fysiologie en pathologie 

het spijsverteringskanaal

Inhoud

Lesdoelen

Divertikels

Divertikels

- Kleine uitstulpingen in het maag-darmkanaal;

- Meestal in het sigmoïd;

- Ontstaan op zwakke plekken en onder hoge druk;

- Westerse wereld;

- Volkomen onschuldig, zolang ze niet ontstoken raken.

Zakvormige uitstulping van de darmwand.

Divertikels kunnen op iedere plek in het maag- darmkanaal voorkomen, meestal op de meestal plek van de dikke darm.

Een interne blik...

Hoeveel procent van de 40-jarige hebben divertikels?

1. 5%
2. 20%
3. 50%
4. 70%

Hoeveel procent van de 80-jarige hebben divertikels?

1. 30%
2. 50%
3. 60%
4. 75%

Diverticulitis

- Divertikels raken ontstoken als faeces te lang in de uitstulpingen achterblijft => aanwezige bacteriën gaat vermeerderen => darmvlies raakt ontstoken waardoor abcessen ontstaan;

- Gevaar voor darmperforatie => peritonitis.

Divertikels zijn vaak onschuldig en goedaardig, maar kunnen gaan ontsteken en daardoor openbarsten (darmperforatie). Als door een darmperforatie ontlasting in de buikholte komt, kan dit buikvliesontsteking (peritonitis) veroorzaken.

Welke symptomen kunnen voorkomen bij diverticulitis?

Symptomen

- Buikpijn/-krampen linksonder in de buik;

- Opgezette buik;

- Koorts;

- Veranderend defecatiepatroon: diarree of obstipatie;

- Misselijkheid;

- Braken;

- Slijm uit de anus;

- Rectaal bloedverlies (scheuring divertikel).

Bij darmperforatie/peritonitis => acuut hevige pijn en hoge koorts.

Diagnose

- Anamnese;

- Bloedonderzoek;

- CT-scan;

- Coloscopie;

- Echografie.

Dit gebeurt met een operatie: een chirurg spoelt je buikholte met lauw serum om alle etter te verwijderen. Je krijgt antibiotica in een infuus toegediend.

Als je een abces hebt, krijg je eerst antibiotica toegediend tegen de typische  bacteriën in het abces. Later kan een chirurg je appendix eventueel verwijderen.

Bij iemand met diverticulitis wordt soms een tijdelijk stoma aangelegd.

1. Waar
2. Niet waar

Therapie

- Diverticulitis gaat meestal vanzelf over;

- Medicatie: pijnstillers, antibiotica en laxeermiddelen;

- Bij een darmperforatie wordt het darmstuk soms verwijderd en wordt een tijdelijk stoma aangelegd.

Stoma

Stoma

- Kunstmatige opening waarbij een lichaamsholte wordt verbonden met de buitenwereld;

- Enkelloops/eindstandig stoma;

- Dubbelloops stoma (vaak tijdelijk).

- Ileostoma (rechts) en colostoma (links);

- Malone-stoma: spoelen van de darm (katheter (6-8 w.)/button);

- Faeces is qua structuur verschillende evenals het stomamateriaal.

Een tijdelijk stoma wordt aangelegd met de bedoeling om het op een gegeven moment weer op te heffen. Dit kan op de dikke- of de dunne darm. De reden van een tijdelijk stoma kan zijn om een darmdeel rust te gunnen voor genezing, bijvoorbeeld na een operatie of bij een chronische ontsteking. Een tijdelijk stoma is meestal aangelegd als een dubbelloops stoma. Niet altijd kan een tijdelijk stoma weer worden opgeheven. Bijvoorbeeld als de ernst van de ziekte het niet toelaat of als de cliënt de stoma zelf wil behouden.

Een stoma is meestal definitief als de hele dikke darm is verwijderd, als de endeldarm is verwijderd of als de kringspier van de anus niet meer functioneert.

Malone-stoma

- Ook wel MACE stoma:

Malone             naam van de dokter die het bedacht heeft

Antegrade      met de darmbeweging mee

Colonic             van de dikke darm

Enema               spoelen

Malone-stoma

Oplossing: 1000 cc met opgeloste moviprep

Inlooptijd: 30-60 minuten

Eenmaal per dag spoelen is meestal voldoende

Bij welke aandoeningen kan een stoma aangelegd worden?

Wanneer kan iemand een stoma krijgen?

- Oncologische aandoeningen;

- Colitis ulcerosa, Morbus Crohn of diverticulitis;

- Ernstige darmontsteking, die niet behandeld kan worden;

- Onbehandelbare obstipatie;

- Gezwel in de (endel)darm, waarbij een deel van de (endel)darm of soms de anus verwijderd worden;

- Aangeboren afwijkingen: anusatresie of de ziekte van Hirschsprung;

- Neurologische aandoeningen: dwarslaesie, multiple sclerose;

- Darmischemie;

- Incontinentie.

De ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn

- Chronische ontstekingsziekte van de darm;

- Inflammatory Bowel Disease (IBD);

- Van mond tot kont;

- Vaker bij vrouwen;

- Ontdekking: 15-30 jaar;

- 1/5 tot 1/4 <20 jaar;

- Oorzaak onbekend, auto-immuunziekte, erfelijkheid, omgevingsfactoren (voeding, roken).

Er zijn aanwijzingen dat het afweersysteem een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van de ziekte van Crohn. Het menselijk lichaam beschikt over verdedigingsmechanismen tegen indringers, zoals bacteriën en virussen. Bij de ziekte van Crohn valt dit verdedigingsmechanisme het eigen lichaam aan, met een ontstekingsreactie in het maag-darmkanaal als gevolg. Er is dan een soort van onverdraagzaamheid ontstaan van het afweerapparaat in het maagdarmkanaal tegenover onze normale darmbacteriën, met als gevolg dat de cellen in de darmwand stuk gaan en ontstoken raken.

Erfelijkheid speelt een rol bij de ziekte van Crohn. Mensen bij wie de ziekte van Crohn voorkomt in de familie hebben een zekere aanleg voor het ontwikkelen van de ziekte. Vijf tot tien procent van de familieleden van iemand met de ziekte van Crohn krijgt de ziekte ook. Bij familieleden van mensen zonder een chronische darmontsteking is dat percentage lager.

Symptomen

- Diarreeklachten;

- Buikpijn;

- Koorts;

- Gewichtsverlies;

- Anemie;

- Groeiachterstand;

- Vermoeidheid;

- Bloedverlies bij de ontlasting.

diarreeklachten (of.. dunne ontlasting): de ontstoken darm neemt onvoldoende water op.

Vermagering, bloedarmoede of groeiachterstand: je ontstoken darm neemt bepaalde voedingsstoffen onvoldoende op. Daardoor kan je lichaam te maken krijgen met tekorten.

Vermoeidheid: doordat je lichaam voedingsstoffen niet goed gebruikt, kun je sneller en vaker moe zijn. Ook komen door de ontsteking stoffen vrij in je bloed die dit soort algemene verschijnselen veroorzaken.

Bloedverlies: door de ontsteking ontstaan wondjes in je darm waardoor bloedverlies bij de ontlasting kan optreden. Dit kan ook onopgemerkt gebeuren.

Diagnose

- Bloedonderzoek;

- Ontlastingsonderzoek;

- Endoscopie;

- Echografie;

- CT-scan;

- MRI-scan.

Met behulp van een CT-scan is te zien of er fistels of abcessen in de buik aanwezig zijn. Een CT-scan is een onderzoek waarbij gebruik gemaakt wordt van röntgenstralen. Vóór de scan moet je contrastvloeistof drinken. Tijdens het onderzoek wordt je langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De scanner maak een serie foto’s van je buikorganen. Ook van de dikke darm kan een gedetailleerde CT-scan gemaakt worden. Dit heet een CT-colonografie.

Met behulp van een MRI-scan kan de dunne darm onderzocht worden. Dit wordt een MRE genoemd. Vooraf aan dit onderzoek moet je contrastvloeistof drinken. Ook wordt de MRI-scan gebruikt om fistels bij de endeldarm en anus goed in beeld te brengen. Er wordt dan een MRI gemaakt van het bekken. Bij een MRI-scan wordt gebruik gemaakt van een sterk magnetisch veld. Er worden geen röntgenstralen gebruikt. Het onderzoek verloopt verder op een vergelijkbare manier als de CT-scan.

Therapie

- Medicatie: ontstekingsremmers (mild of krachtig), immunosuppressiva, TNF-alpha blokkerend, ant-integrine of anders;

- Chirurgisch: ileocoecale resectie of stoma.

- 50-70% wordt minimaal één keer in het leven geopereerd.

https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/crohn-ziekte-van/hoe-gaat-het-verder/

De meest voorkomende operatie bij de ziekte van Crohn is ileocoecale resectie. Hierbij worden via een kijkoperatie het laatste stukje dunne darm en het begin van dikke darm verwijderd.

In sommige gevallen wordt na een darmoperatie een (tijdelijk) stoma aangelegd. Vijftig tot zeventig procent van alle patiënten met de ziekte van Crohn wordt minimaal een keer in zijn of haar leven geopereerd.

Ileus

Ileus

- Darmafsluiting;

- Sub-ileus;

- Verschillende soorten: mechanische of paralytisch en hoog of laag;

- Bijzondere vorm: chronische intestinale pseudo-obstructie (CIP).

https://www.mlds.nl/ziekten/ileus/

Een ileus is een stoornis in de darmpassage, niet te verwarren met obstipatie. Is er sprake van een afsluiting, dan noemt men dit een mechanische ileus. Is de oorzaak een niet goed bewegen van de darm, dan heet dit dynamische of functionele ileus.

In geval van darmverlamming (paralytische ileus) liggen de spieren van de darmwand stil. De inhoud wordt dus niet langer voortgestuwd. Doorgaans is dit te wijten aan een ernstige infectie, neurologische aandoening of ernstig trauma (ongeval of zware buikingreep). Sommige medicatie en hardnekkige obstipatie kunnen eveneens een paralytische ileus uitlokken. 

 Een hoge ileus wil zeggen dat de obstructie in de dunne darm gelegen is. Bij een lage ileus zit de obstructie in het colon.

Symptomen - mechanisch

- Aanvallen van hevige buikpijn (kolieken);

- Een opgezette buik;

- Een pijnlijk gevoel als de arts op de buik drukt;

- Braken, het braaksel wordt steeds donkerder van kleur en lijkt steeds meer op ontlasting;

- Het wegblijven van winden en ontlasting.

Symptomen - paralytisch

- Matige en constante buikpijn;

- Een opgezette buik;

- Braken, het braaksel wordt steeds donkerder van kleur en lijkt steeds meer op ontlasting;

- Het wegblijven van ontlasting en winden;

- Geen darmbewegingen en geen darmgeluiden, er is sprake van een “stille buik”.

Diagnose

- Anamnese;

- Lichamelijk onderzoek;

- CT-abdomen.

Therapie

- Hevelsonde;

- Niets per os (NPO);

- Infusie voor vochttoediening;

- Operatie om de obstructie op te heffen (voorzichtigheid bij adhesies);

- Onderliggende oorzaak opsporen.

Als een obstructie ileus wordt veroorzaakt door verklevingen in de darm, is de chirurg vaak terughoudend met een operatie. Verklevingen bestaan uit inwendig littekenweefsel dat bijvoorbeeld ontstaan is door een operatie. Bij een nieuwe operatie, om de (sub)ileus op te heffen, kunnen dus weer nieuwe verklevingen ontstaan.

Obstipatie

Obstipatie

- Verstopping van de darmen;

- Engelse term: constipatie;

- Jonge kinderen, zwangere vrouwen en ouderen;

- 40% van de 65-plussers en meer dan 80% van de ouderen;

- Oorzaken: voeding, stress, onregelmatig leven, psychologische, fysieke of secundaire oorzaken door een ziekte en/of door medicijngebruik. 

Symptomen

- Moeizame stoelgang;

- Een harde, droge stoelgang;

- Een gevoel van onvolledige defecatie;

- Minder dan twee defecaties per week.

Gevolgen

- Aambeien, kloofjes en fissuren, wat leidt tot pijnlijke ontlasting en helderrood bloedverlies, met name bij het afvegen

- Overloopdiarree (paradoxale diarree).

Diagnose

- Anamnese;

- Lichamelijke onderzoek;

- Rectaal toucher.

Therapie

- Leefstijl aanpassen;

- Voeding;

- Voedingssupplementen;

- Medicatie;

- Bekkenbodemfysiotherapie.

https://www.darmgezondheid.nl/darmklachten/darmaandoeningen/obstipatie/#1537091306409-1144acfa-df9b

Appendicitis

Appendicitis

- Blindedarmontsteking;

- Betreft: de appendix = wormvormig aanhangsel;

- Meestal acuut;

- Oorzaak onbekend, fecoliet lijkt een rol te spelen;

- Gevolgen: appendix kan openbarsten, abcesvorming, peritonitis.

Symptomen

- Plotselinge, hevige pijn rondom de navel en verspreidt zich naar rechtsonder in de buik;

- Verminderde eetlust;

- Misselijkheid of overgeven;

- Pijnklachten bij het aanraken én loslaten van de buik, en bij het hoesten en lachen;

- Temperatuursverhoging;

- Gevoel van algehele malaise. 

Diagnose

- Lichamelijk onderzoek van de buik;

- Laboratoriumonderzoek van urine en bloed;

- Echografisch onderzoek;

- CT-scan;

- Laparoscopie (kijkoperatie).

Bij vrouwen is het soms lastig om een diagnose te stellen omdat de klachten erg overeenkomen met de klachten bij ontstekingen van de eierstokken.

Therapie

Appendectomie:

- Laparoscopie;

- Open buik operatie.

Bij een beginnende appendicitis met milde symptomen: Antibiotica

Peritonitis: buikspoeling. 

Dit gebeurt met een operatie: een chirurg spoelt je buikholte met lauw serum om alle etter te verwijderen. Je krijgt antibiotica in een infuus toegediend.

Als je een abces Ahebt, krijg je eerst antibiotica toegediend tegen de typische  bacteriën in het abces. Later kan een chirurg je appendix eventueel verwijderen.

Refluxziekte

Refluxziekte

- Gastro-oesofageale refluxziekte (GORD), is een aandoening waarbij de zure maaginhoud terugvloeit in de oesophagus => brandend maagzuur en zure oprispingen;

- Reflux: 10-20% van de mensen;

- Gevolg: oesophagitis.

Symptomen

- Brandend maagzuur (pyrosis), (75%);

Met name na:

- grote maaltijden; vetrijke voeding;

- chocolade; koffie;

- sterke alcoholische dranken; zure vruchtensappen.

Bukken, tillen en strakke kleding verergeren brandend maagzuur.

Een ander belangrijk symptoom zijn zure oprispingen (regurgitatie).

Andere symptomen

- Een brok in je keel;

- Pijn op de borst;

- Pijn en/of moeilijkheden bij het slikken;

- Overmatige speekselproductie;

- Langdurig hoesten;

- Keelpijn;

- Heesheid;

- Aantasting van het tandglazuur.

Diagnose

- Anamnese;

- Gastroscopie (gebeurt niet standaard), alleen bij: vermoeden van een maagzweer;

ernstige klachten; 55-plussers die voor de eerste keer last hebben; alarmtekenen zoals:

gewichtsverlies; pijn bij het slikken; moeite met slikken; braken; braken met bloed.

 

Daarnaast word men ook sneller doorverwezen als ze: langdurig ontstekingsremmers (bijv. ibuprofen of aspirine) gebruikte; roken; overmatig alcohol drinken; een naast familielid hebben met kanker van de maag of slokdarm.

Therapie

- Medicatie: maagzuurremmers of maagzuurbinders;

- Aanpassing op het leven;

- Verdwijnen de klachten niet? Dan doorverwijzing naar specialist.

Maagzweer

Maagzweer

- Ulcus ventriculi;

- Gat ontstaan in de beschermde slijmvlieslaag => bindweefsellaag en zenuwen liggen open en bloot => maagzuur veroorzaakt hevige pijn;

- Meer mannen dan vrouwen;

- Tegenwoordig in mindere mate => betere behandeling van de Helicobacter pylori bacterie;

- NSAID’s, stress en roken kunnen de klachten verergeren.

In verreweg de meeste gevallen is de Helicobacter pylori infectie de oorzaak van het ontstaan van een maagzweer. De Helicobacter pylori is één van de weinige bacteriën die het maagzuur kan overleven. Besmetting met de Helicobacter pylori bacterie vindt meestal plaats op jonge leeftijd.

Wanneer de bacterie in de maag zit en niet wordt bestreden, dan kan hij levenslang aanwezig blijven. Ongeveer één op de vijf mensen die besmet zijn met de bacterie krijgt een maagzweer.

Symptomen

- Pijn in de maagstreek (met name na een maaltijd);

- Misselijkheid;

- Braken;

- Weinig eetlust;

- Maagbloeding.

Ernstige gevallen: perforatie.

Pijn in de maagstreek staat bij een maagzweer voorop. Andere veelvoorkomende klachten zijn:

Misselijkheid

Braken

Weinig eetlust

Maagbloeding. Soms kan een maagzweer een bloeding veroorzaken. Meestal is dat te herkennen aan een zwarte, teerachtige ontlasting of aan het braken van bloed

Diagnose

- Anamnese;

- Gastroscopie + biopten;

- Bloedonderzoek;

- Ontlastingsonderzoek;

- Ademtest.

Therapie

- Behandeling van de helicobacter pylori bacterie met twee verschillende antibiotica en een maagzuurremmer;

- Geen besmetting met de bacterie? Dan alleen maagzuurremmer;

- Aanpassing op het leven;

- Geen NSAID's.