Spelling les 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Deel 1: werkwoorden

Noteer eventueel de uitleg (volgende dia) in je schrift. 

Vul de juiste vorm van het werkwoord in, aan de zin kun je zien of het verleden tijd of tegenwoordige tijd moet zijn. Als zowel de tegenwoordige als de verleden tijd mogelijk is, dan kies je voor tegenwoordige tijd.

Uitleg persoonsvorm tt/vt

1. Stap 1: bepaal het onderwerp van het werkwoord dat je moet invullen.  
2. Stap 2: bepaal of de zin in verleden tijd (VT) of tegenwoordige tijd (TT) staat.
3. Stap 3: VT: neem de ik-vorm van het werkwoord (ik meld, ik wacht, ik verf) en voeg -de(n)/-te(n) toe (ik meldde, ik wachtte, ik verfde). TT: in het enkelvoud gebruik je de ik-vorm (ik meld, ik wacht, ik verf) en afhankelijk van het onderwerp een -t erachter (hij meldt, jij wacht, u verft); in het meervoud gebruik je het hele werkwoord (wij melden, jullie wachten, zij verven). 

Let op de sterke werkwoorden: hij loopt / hij liep - hij vindt / hij vond - hij moet / hij moest, etc. Deze ken je meestal al, daar hoef je dan geen regels voor te leren.

Wij vertrouwen erop dat u de waarheid ... (vertellen).

Wij ... (wachten) gisteren tevergeefs.

Wij weten niet hoe laat zijn vliegtuig ... (landen).

Hij ... (worden) daar gisteren wel door verrast.

Het ... (bevreemden) mij dat hij is aangenomen.

Mevrouw Weitenberg ... (vinden) hem destijds heel geschikt voor dat werk.

Wij ... (moeten) vanochtend wel heel lang wachten op die bus.

Tijdens het vorige project ... (spannen) ik mij behoorlijk in.

Harold ... (doen) vorige week een goed voorstel.

Wij ... (denken) direct al dat er meer aan de hand was.

De directeur ... (verwachten) ons wel bij het overleg van vanochtend.

Wij gaan ervan uit dat u alles zorgvuldig ... (bewaren).

Het leger ... (houden) daar alles onder controle.

Dit is zo'n zaak die in hoog tempo ... (escaleren).

... (worden) jij weleens uit je bed gebeld?

Laat je docent weten of je nog vragen hebt.

Deel 2: de tussen-n

Eerst lees je (eventueel) nogmaals de dia's met uitleg, dan kun je een video bekijken. Daarna volgt de opdracht.

Neem elk woord met ontbrekende letters over en vul daarbij de juiste letters in: alleen een -e of -en.

Uitleg tussen-n:
boekenkast en huilebalk

Hoofdregel: schrijf -en als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat in het meervoud altijd op -en eindigt. Boek, boeken -> boekenkast.

Op de volgende dia zie je acht voorbeelden/regels waarin dit niet geldt en je dus alleen een -e schrijft.

Schrijf alleen een -e in deze gevallen:

1. Het eerste deel is een zelfstandig naamwoord dat (ook) een meervoud op  -s heeft. Asperge, asperges -> aspergesoep. Groente, groenten, groentes -> groentensoep.
2. Het eerste deel is een bijvoeglijk naamwoord. Rodekool, armelui, platteland.
3. Het eerste deel is een werkwoord. Brekebeen, huilebalk, spinnewiel.
4. Het eerste deel verwijst naar een persoon of zaak die enig is in zijn soort. Zonnestraal.
5. Het eerste deel heeft een versterkende betekenis ('erg') en de gehele samenstelling is een bijvoeglijk naamwoord. Reuzeleuk, beregoed, boordevol.
6. Een van de delen is niet meer herkenbaar als een los woord, het is een versteende samenstelling. Bolleboos, elleboog, papegaai, apegapen, duimelot, ruggespraak.
7. Het eerste deel heeft geen meervoud. Tarwemeel, rijstepap, komijnekaas.
8. Bij een afleiding, waar het tweede deel geen los woord is. Grenzeloos, hopelijk, vlekkeloos.

de brokk_piloot

de komijn_kaas

de groent_soep

het zonn_terras

de paard_stal

er kipp_vel van krijgen

de oss_worst smaakt goed

het pann_koekenhuis

de asperg_soep

de blind_geleidehond

Wat heb je nu geoefend?

• woorden met of zonder tussen-n
• Dit zijn woorden waarbij je regels toepast. Je moet de regels van de tussen-n met de uitzonderingen dus goed begrijpen. 
• Als dit nog niet zo goed ging, is het nodig de uitleg en oefeningen nog eens te herhalen. (Zie laatste vraag.)

Wil je meer oefenen met de tussen-n? Heb je nog vragen?

Einde oefenles