6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

Programma 25-3

• Bespreken leerdoelen
• Zelfstandig werken
• Controle vragen
• Uitleg eilandtheorie
• Afsluiting les

Ecosysteem/ habitat/ niche

Een ecosysteem bevat verschillende habitats en niches.

Soorten kunnen naast elkaar leven binnen een habitat, hun onderlinge relatie blijkt uit hun niches. 

Bij overlapping in niche is er sprake van concurrentie.

Ecosysteem/ habitat/ niche

Soort A en B leven deels in

hetzelfde habitat.

Dit betekent nog niet dat ze 

directe invloed op elkaar 

hebben.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Ecosysteem/ habitat/ niche

De niche in het overlappende 

deel van de habitat bepaalt

of de soorten elkaar kunnen

beïnvloeden.

Overlapt de niche dan is sprake

van concurrentie.

Verschillende habitats in een ecosysteem

Symbiose

= langdurig samenleven van individuen van verschillende soorten

Mutualisme:  +/+

Parasitisme:   +/-

Commensalisme:  +/0  

Leerdoelen 6.5

• Je benoemt de oorzaken van een verminderde genetische variatie in een populatie.
• Je legt uit waarom in kleine, geisoleerde populaties de kans op genetic drift toeneemt.
  
• Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem.

Leerdoelen 6.5

• Je benoemt de oorzaken van een verminderde genetische variatie in een populatie.
• Je legt uit waarom in kleine, geisoleerde populaties de kans op genetic drift toeneemt.

Lees blz 201, bron 23 en bron 24

Maak opdracht 54, 55, 56

Verlies genetische variatie in kleine populaties

• In een (te) kleine populatie is vaak sprake van inteelt -->  weinig recombinatie van allelen = verlies genetische variatie.
  
  
• Door gebrek aan genetische variatie zijn nakomelingen vaak homozygoot voor een groot deel van hun allelen (ook ongunstige recessieve allelen) = aandoeningen/ ziektes/ verminderde fitness
  
  
• Bepaalde allelen zijn zo zeldzaam in de populatie dat ze door toeval verdwijnen.
  --> genetic drift = het afnemen / toenemen van een bepaald allel in de populatie door toeval. 
  
  

Uitsterven door gebrek variatie?

Wanneer de genetische variatie van de populatie vermindert, dan is er minder potentieel tot adaptatie aan een veranderende omgeving. 

--> want voor (natuurlijke) selectie is variatie nodig!

 Dat geeft een hoger risico op uitsterven wanneer eigenschappen ongunstig zijn.

Genetic drift

De allelfrequentie van een kleine populatie verandert (toename/afname) door toeval --> genetic drift. Voorbeelden:

• Bij een bosbrand gaan toevallig meer planten met rode dan met witte bloemen dood.
• Er worden toevallig meer individuen met rood haar geboren in een bepaalde periode (meer dan je zou verwachten op basis van de kansberekening).

Populaties en genetische diversiteit

Twee evolutionaire mechanismen van genetic drift kunnen de genetische variatie van een populatie verminderen:

• Flessenhals effect
• Founder effect

Flessenhals effect

Door een catastrofe wordt een deel van de populatie gedood. 

De genetische variatie na de catastrofe is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Flessenhals effect

Founder effect

Een kleine groep uit een populatie emigreert en sticht een nieuwe populatie.

De genetische variatie van de nieuwe populatie is kleiner dan die van de oorspronkelijke populatie.

Gebaseerd op toeval (= genetic drift)

Founder effect

Sterft een groot deel van een populatie en is er geen immigratie, dan is er sprake van een..

1. Flessenhalseffect
2. Founder effect

Als door toeval alleen leden van een populatie overleven die een recessieve genetische afwijking hebben, is dat het gevolg van..

1. Inteelt
2. Genetic drift

Een organisme dat via immigratie met zijn allelen de genetische variatie in een populatie verrijkt is..

1. geen genetic drift
2. wel genetic drift

Leerdoelen 6.5

• Je benoemt de oorzaken van een verminderde genetische variatie in een populatie.
• Je legt uit waarom in kleine, geisoleerde populaties de kans op genetic drift toeneemt.

--> Leerdoelen niet behaald? Volg de extra instructie!

Leerdoelen 6.5

• Je benoemt de oorzaken van een verminderde genetische variatie in een populatie.
• Je legt uit waarom in kleine, geisoleerde populaties de kans op genetic drift toeneemt.
  
• Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem.

Eilandtheorie

Beschrijft de biodiversiteit (soortenrijkdom) in relatie tot:

- de grootte van een eiland (of een geïsoleerd ecosysteem)

- de afstand tot het vaste land (of tot andere ecosystemen)

BINAS 93C

D = distant

C = close

S = small

L = large

Eilandtheorie

Grootte van het eiland beïnvloedt de snelheid van uitsterven.

• Klein eiland: weinig niches -> veel concurrentie -> soorten sterven
  sneller uit.
• Groot eiland: veel niches -> minder concurrentie -> soorten sterven minder snel uit.

Groene lijnen in de grafiek.

D = distant

C = close

S = small

L = large

Eilandtheorie

Afstand van het eiland tot het vaste land beïnvloedt de mate van immigratie.

Dichtbij: veel migratie via water/lucht

Ver weg: weinig migratie via water/lucht

De grootte van het eiland bepaalt hoeveel nieuwe soorten erin slagen om zich te vestigen.

Rode lijnen in de grafiek.

D = distant

C = close

S = small

L = large

Eilandtheorie

Dynamisch evenwicht: het punt waarop de immigratie gelijk is aan de snelheid van uitsterven.

--> De biodiversiteit blijft gelijk.

Er verdwijnen soorten, maar deze worden vervangen door nieuwe soorten.

Leerdoelen 6.5

• Je legt een verband tussen de grootte van een ecosysteem, de mate van isolatie en de soortenrijkdom van het ecosysteem.
  
  
  Lezen blz 202, 203, bron 25
  Maak opdracht 57, 58, 60

Bij kolonisatie van 2 even grote eilanden, leeft het grootste aantal soorten op het eiland

1. dichtbij het vaste land
2. ver van het vaste land

Welke twee eigenschappen van eilanden zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor soortenrijkdom?

1. Immigratie van organismen en onderlinge afstand
2. Onderlinge afstand en grootte
3. Grootte en uitsterven van soorten
4. Uitsterven van soorten en immigratie van organismen

Werd je tijdens de instructie gevraagd om actief mee te denken?

1. Ja
2. Nee
3. Deels

Welke van de onderstaande leerdoelen zijn volgens jou bereikt? Vul alleen de letter in.

A. Je herkent relaties in een voedselketen en voedselweb.
B. Je kunt uitleggen hoe een dynamisch evenwicht onstaat tussen prooi en predatoren.
C. Je legt uit hoe persistente gifstoffen een ecosysteem beinvloeden
D. Je kunt de verschillende soorten symbiose beschrijven en hier voorbeelden van geven

Hoeveel opdrachten heb je gemaakt tijdens het zelfstandig werken?

1. <5 opdrachten
2. 5-10 opdrachten
3. >10 opdrachten

Hoe tevreden ben je over jouw inzet deze les?

😒🙁😐🙂😃