HAZ_Verlichting 4hg 2024

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

DE ACHTTIENDE EEUW

DE VERLICHTING

Ook wel: de eeuw van de ratio (rede)

DE VERLICHTING

• Einde aan het 'autoriteitsdenken'
• vrijheid, gelijkheid en broederschap (Fr. Rev 1789)
• zelf nadenken, gebruik van de rede 'ratio': alles is op te lossen door verstand te gebruiken
• proberen de wereld te begrijpen, en kennis te verspreiden
• Veel aandacht voor natuur en wetenschap: rationalisme en empirisme (gebaseerd op waarnemingen)

Mensbeeld in de verlichting

• Vóór de Verlichting was men ervan uitgegaan dat de mens tot het kwade neigt en afhankelijk is van God en de kroon
• De verlichte denkers zien de mens daarentegen als van nature goed, autonoom en onafhankelijk.
• Maar kinderen moeten wel leren wat goed en slecht is. Hoe? Ideeën over opvoeding veranderden

Nieuw opvoedideeën

Jacques Rousseau: 

Kind is van nature goed, maar wordt bedorven door de maatschappij

kinderen zo lang mogelijk in de kinderwereld laten

Geen dwang gebruiken, maar vrij laten

Literatuur in de Verlichting

In de literatuur wilde men de ideeën van de verlichting verspreiden + de burger via literatuur opvoeden en verstand bijbrengen.

Literatuur was didactisch: het onderwijzen van de lezer

Imaginair reisverhaal

'opvolger' van het reisverhaal uit de renaissance

beschrijving van reis die nooit heeft plaatsgevonden, naar een plek die niet bestaat

Soms satirisch: bv. J.A. Schasz, Reize door het apenland (1788)

Utopische roman: roman over een ideale wereld die als voorbeeld dient voor onze wereld (utopie)

Opdracht: jouw Utopia

Literatuur in de Verlichting: onderwijzen

Kinderliteratuur (komen we later op terug)

Imaginair reisverhaal 

Weinig romans

eerste literaire romans: briefromans

Hiëronymus van Alphen

"Proeve van kleine gedigten voor kinderen"

moderne opvoeding

het kind moet zelf inzien wat het doen en laten kan

geen dwang

vrijere opvattingen over de opvoeding in brede kring

Het bekendste versje is "De Pruimenboom".