Basisstof 5: speciale manieren van overerving

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

Mevr. Zwijns ([e-mail])

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

X-chromosomale overerving: 

• X-chromosomale eigenschappen bevinden zich alleen op het X-chromosoom en niet op het Y-chromosoom.

kleurenblindheid is X-chromosomaal

Regels

Actief meedoen

Aandacht voor elkaar

Als ik praat...

Mededelingen

Aan het einde van deze les:

• kun je verschillende types van overerving uitleggen
• kun je de bijbehorende kruisingsschema's maken
• kun je stambomen interpreteren

Herhaling 

+ huiswerk bespreken

Reebops practicum nabespreken

Overzicht genetica

Monohybride kruisingen

Met de informatie uit de afbeelding hieronder kan nu het genotype van de F2 generatie worden bepaald. Vul het kruisingsschema in.

 

Moeder

Vader

H

H

h

h

Hh

Hh

HH

hh

Moeder kat heeft een wittte vacht met genotype aa.

Vader kat heeft een zwarte vacht.

Ze krijgen in ieder geval 1 kitten met een witte vacht.

Vul de kruisingstabel in.

Moeder

Vader

A

a

a

a

Aa

Aa

aa

aa

Welk allel is dominant?

1. Witte vacht
2. Zwarte vacht
3. Niet te zeggen

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel voor bruine ogen (B) is dominant over het allel voor blauwe ogen (b). Welk(e) genotype(n) kan de vader gehad hebben?

1. alleen BB
2. Alleen Bb
3. Bb of BB
4. Bb of bb

Intermediair: Beide fenotypen komen tot uiting 

Intermediair fenotype

Wat is het intermediaire fenotype?

1. KwKw
2. KrKr
3. KwKr
4. Roze

Het bijbehorende genotype noemen we

X-chromosomale overerving: 

• X-chromosomale eigenschappen bevinden zich alleen op het X-chromosoom en niet op het Y-chromosoom.

kleurenblind is recessief (b)
Wat is het percentage kleurenblinden?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

kleurenblindheid is X-chromosomaal

Stamboom

• man vierkant, vrouw rond
• ziek gevuld vakje
• Eigenschap dominant of recessief?
  --> Twee homozygoot recessieve ouders krijgen NOOIT dominant kind

Stamboom

Ziekte veroorzaakt door dominant of recessief allel?

• 5 en 6 krijgen ziek kind
• allel is recessief
• ouders beiden dragen van ziek allel

Stamboom

 Wat is het genotypen van 10?

• 10 ziek, dus aa

Wat zijn de genotypen van 5 en 6?

• dragers, dus Aa

Wat is de kans dat 5 en 6 een

 kind krijgen met PKU?

P: Aa x Aa

F1: 25% AA, 50% Aa, 25% aa

Is de eigenschap (zwart) dominant of recessief?

1. dominant
2. recessief
3. niet te zeggen

Stamboom: overerving voor neusvorm bij mensen. 

Welke neusvorm wordt bepaald door het dominante gen?

1

1. rechte neus
2. wipneus
3. niet te zeggen

Net als bij vraag 6: het fenotype dat verschilt van de beide ouders is dat wat bij het recessieve allel hoort, dus wipneus is recessief, en rechte neus is dominant. Beide ouders moeten wel heterozygoot zijn, omdat ze anders geen kinderen met wipneus (recessief) kunnen krijgen.

Stamboom: overerving voor neusvorm bij mensen. 

Wat is het genotype van persoon 1? 

1

1. EE
2. Ee
3. ee
4. niet met te zeggen

Net als bij vraag 6: het fenotype dat verschilt van de beide ouders is dat wat bij het recessieve allel hoort, dus wipneus is recessief, en rechte neus is dominant. Beide ouders moeten wel heterozygoot zijn, omdat ze anders geen kinderen met wipneus (recessief) kunnen krijgen.

Kan de eigenschap (zwart) X-chromosomaal zijn of niet?

1. Ja, dat zou kunnen
2. Nee, dat kan niet
3. Te weinig informatie

X-CHROMOSOMAAL DOMINANT - XA

X-CHROMOSOMAAL RECESSIEF - Xa

Huiswerk bespreken

Basisstof 5: speciale manieren van overerven

Thema 3: genetica

Overzicht genetica

Letale factoren

9 jongen.

Fenotype

6 Grijs

3 Bruin

Welk percentages zou je verwachten bij deze allelen?

Letale factoren

9 jongen.

Fenotype

6 Grijs

3 Bruin

Welk percentages zou je verwachten bij deze allelen?

Multiple allelen

Als er van een gen of erfelijk kenmerk meer dan twee varianten of allelen voorkomen in de populatie, dan spreekt men van multiple allelen

Voorbeeld?

Multiple allelen

Co-dominant en 

Dominant-recessief

Notatie:

IA, IB, i

I A I A	Bloedgroep A
I A i	Bloedgroep A
I B I B	Bloedgroep B
I B i	Bloedgroep B
I A I B	Bloedgroep AB
ii	Bloedgroep O

Basisstof 5: opdrachten

• Lees basisstof 5 goed door 
• Maak de bijbehorende opdrachten
  
  
• Hulp nodig? kom naar mijn bureau
• Klaar? Maak de context opdracht
  aan het einde van het hoofdstuk

Aan het einde van deze les:

• kun je verschillende types van overerving uitleggen
• kun je de bijbehorende kruisingsschema's maken
• kun je stambomen interpreteren

Huiswerk

Lees basisstof 5 goed door

Maak de bijbehorende opdrachten

EXTRA INFO

Gegevens halen uit een stamboom

Uit een stamboom haal je in de volgende situatie wat dominant is en wat recessief is:

Zoek twee gelijke ouders qua fenotype (uiterlijk). Krijgen zij een kind met een ander fenotype, dan:

* hebben de ouders het dominante fenotype 

* zijn de ouders allebei heterozygoot (bijv. Aa)

* Heeft het kind  het recessieve fenotype.(aa)

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

Wat is het genotype van de vader?
Wat is het genotype van kind 2?

1. Vader AA Kind Aa
2. Vader Aa Kind aa
3. Vader aa Kind Aa
4. Vader AA Kind aa

Conclusies uit deze stamboom?

De eigenschap van de ouders is dominant

De beide ouders zijn heterozygoot

Nummer 2 is homozygoot voor de recessieve eigenschap

Aa

Aa

aa

AA/Aa

AA/Aa