Taalkunde

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 2-4

Taalwetenschap in de klas: taalkundig onderzoek voor en door leerlingenTaalkunde

Bronnen

• Mos, M. (2016). Taalwetenschap in de klas: taalkundig onderzoek voor en door leerlingen. In Mottart & Vanhooren (red.), 30e Conferentie Onderwijs Nederlands (p.320). Gent.
• Mos, M. (2019). Taalwetenschap in de klas: metalinguïstisch bewustzijn en onderzoeksvaardigheden bevorderen. Online te raadplegen op https://fontys.mediamission.nl/Mediasite/Play/74d650f0b74543569e88d54ff2d8e0a71d

Twee lijnen

• Doel van het project: 

       Overstap VO naar WO vergemakkelijken

• Doel binnen het project:

       Hoe kunnen lln onderzoek doen naar taalkundige onderwerpen?

Opzet van het project

• Beatrix College Tilburg;
• Naar boven gegroeide mavo => weinig WO medewerkers;
• Inlenen van universitair docenten;
• Gedurende half jaar 2 uur voor de klas (maatschappijleer);
• Leerlingen onderzoek laten doen naar taalkundig onderwerp.

Doelen van het project

• Leerlingen voorbereiden op profielwerkstuk;
• Lintvorm van vo vs lappendeken van hbo/wo;
• Leerlingen het plezier van het onderzoek doen laten ervaren;
• Veel vormen van onderzoek, ook ruimte voor exact;
• Docenten ondersteunen om lln beter voor te bereiden op WO (bv vraagstelling).

Dus een brug slaan naar het hoger onderwijs.

Doel binnen het project

Leerlingen onderzoek laten doen naar een taalkundig onderwerp waardoor:

• De breedte van taal in beeld komt;
  
• Besef onstaat dat we veel weten van taal, zonder dat we het doorhebben;
  
• Meer waardering voor meertaligheid in de klas komt;
  
• Abstracte zaken als klinkerdriehoek zichtbaar worden;
• Waardoor het metalinguïstisch bewustzijn wordt verhoogd.

Onderzoek naar...

• Taal als systeem (van klank naar zin);
• Taalgebruiker (taalverwerving door kinderen);
• Taal en brein (afasie);
• Taal en technologie (opsporen taalfouten, ChatGPT);
• Taal als sociaal construct (dialectgebruik; framing);

Maak gebruik van meertaligheid in de klas!

Uitvoering

• onderzoeksvoorstel formuleren;
• onderzoek uitvoeren;
• onderzoeksverslag schrijven. 

Vier manieren van onderzoek doen

• Analyseren (bestaande) materialen
• Attitudemeting
• Kwalitatief onderzoek
• experimenteel onderzoek

Bekende duo's

Noem twee
onbekende duo's

Welke patronen herken je
(werk in tweetallen)?

Mogelijke patronen

Betekenis

• bekend voorop
• familie voor aanhang                                    
• man voor vrouw
• oudste voorop                                         
• hoogste status voorop

Vorm

• geen sjwa aan het einde van eerste naam 
• korte naam eerst
• voorklinker voor achterklinker

1. Analyseren bestaande materialen

• Voorbeeld Jip & Janneke
• (bestaande) gegevens verzamelen, analyseren & categoriseren
• patronen afleiden
• Koppelen aan fonologie
• onbewuste taalkennis
• abstracte theorie: vb klinkerdriehoek

abstracte theorie: klinkerdriehoek

2. Attitude meting

• Al dan niet gebaseerd op voorgelegd materiaal;
• koppelen aan taalattitudes;
• koppelen aan taalpolitiek.

3. Kwalitatief onderzoek

• Interview, dagboeken, etc.
• Meer de diepte in
• Koppelen aan historische ontwikkelingen
• Koppelen aan maatschappelijke status 

4. Experiment

• Manipulatie van effectmeting
• Koppelen aan methodologische noties:

       - randomisering

       - verschillen tussen- en binnenproefpersonen

       - populatie en steekproef

Experiment in de klas:
- Lees de tekst;
- Waar gaat de tekst volgens jou over?

Welke onderzoeksmethode zou jij in de klas willen gebruiken?

1. Analyseren van bestaande materialen
2. Attitudemeting
3. Kwalitatief onderzoek
4. Experimenteel onderzoek

Welke lesideeën komen
nav het artikel van Mos
bij jou op?

"Uiteindelijk...

...zien leerlingen hoe belangrijk taal in het dagelijkse leven is en wat er allemaal te ontdekken en onderzoeken valt. En hopelijk zien ze ook hoe mooi en fascinerend taal en ons taalgebruik vaak zijn."