Rechtsstaat introductie

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

IM: Rechtsstaat

rechtsstaat?

Deze les

• Introductie Rechtsstaat (hoofdstuk 2)
  
• Begrip (dilemma's)
• Ruimte voor vragen >>> onderbreek gerust
• Toetsstof = §1-5 (onvolledig

Rechtsstaat

Staat waarin rechten en plichten van 

burgers en de overheid zijn 

vastgelegd. 4 kenmerken:

1. Grondrechten | 2. machtenscheiding | 

3. Legaliteitsbeginsel | 4. Onafhankelijke rechtspraak

Burgers zijn beschermd tegen de overheid. 

 

welke grondrechten
herken je?

Grondwet

De Nederlandse Grondwet

> Sociale grondrechten

2 taken van de overheid

De overheid heeft het
geweldsmonopolie.

1. democratie
2. dictatuur
3. geen van beide
4. beide

Dilemma's: grondrechten kunnen botsen...

Over welk dilemma gaat het hier?

Welke grondrechten botsen hier?

En hier?

wijzigen grondwet

Eerste lezing

De Tweede Kamer neemt voorstel aan met gewone meerderheid

Eerste lezing

De Eerste Kamer neemt het voorstel aan met gewone meerderheid

Verkiezingen!

Tweede Kamer verkiezingen

Stemmen dus!

Tweede lezing

De Tweede kamer neemt voorstel aan met 2/3 meerderheid

Tweede lezing

De Eerste Kamer neemt het voorstel aan met 2/3 meerderheid

het belang van grondrechten wordt nog eens onderstreept door het feit dat het wijzigen van een grondwet deze procedure moet volgen. Grondwetswijzigingen komen daarom niet zo vaak voor als gewone wetswijzigingen. 

Hoe dilemma's op te lossen?

Grondrechten zijn allemaal
even belangrijk

Rechter maakt een afweging 

zonder aanziens des persoons

Baseert zich op de wet

(strafbaar gedrag, strafmaat) >> voorspelbaarheid

= bescherming tegen willekeur

Hoe hangen de machtenscheiding en het legaliteitsbeginsel met elkaar samen?

Rechter is onafhankelijk

Verdachten hebben recht
op een eerlijk proces

• Rechtszekerheid
• Strafproces volgens vaststaande stappen
  
• Rechten voor verdachten (onschuldpresumptie) en gevangenen
  
• Controle rechtspraak (openbaar)
  (hoger beroep - cassatie)
  
• Trial by media

Wat is het tegenovergestelde
van een rechtsstaat?

Bestuur moet gecontroleerd worden

Wat is het belangrijkste
in een rechtsstaat?

Afsluiting

• Rechtsstaat: iedereen moet zich aan de wet houden.
• Burgers hebben grondrechten > beschermd tegen willekeur / te grote overheidsmacht
• In een rechtsstaat worden bestuurders gecontroleerd (volk, media, onafhankelijke rechters). 
  
• Het tegenovergestelde van een rechtsstaat is een dictatuur.