Staatsinrichting 1.1 Koning en parlement

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Waar werken we naar toe?

Het centraal examen

Staatsinrichting als rode draad door onze examenstof!

Wat is staatsinrichting?

"De wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht."

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan;
  
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt.
  

Koning en parlement

Staatsinrichting van Nederland

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Meer dan 200 jaar was Nederland

een republiek: een land zonder koning.

In 1813 werd Nederland (+ BE & LUX) 

een monarchie onder koning Willem I. 

In 1815 kreeg de monarchie, op verzoek van de koning, haar eerste grondwet.

Koning Willem I

3 minuten

Nederland kreeg een grondwet (constitutie) 

De macht van de koning (monarch)

was ook vastgelegd in deze grondwet. 

Ook staan de grondrechten van alle

burgers in de grondwet. Grondrechten

zijn de basisrechten van alle burgers.

Nederland werd een constitutionele monarchie: een grondwettelijk koninkrijk.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

In de grondwet van 1815 had

de monarch (koning) veel macht:

• De Koning en de ministers vormden   samen de regering. De ministers           waren dienaren van de koning,                   hij nam alle belangrijke beslissingen. 

• Het parlement (1e & 2e Kamer),                 de volksvertegenwoordiging,                       had weinig te zeggen.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

De koning beslist dus ook over de financiën. 

• In 1830 scheidt België zich af                   van het koninkrijk na een korte oorlog.
• Willem I wilde België graag terug en gaf   daardoor (te) veel geld uit aan het leger.
• Dit zorgde voor spanningen                   tussen de koning en het parlement.

In 1840 werd Willem II koning van Nederland.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Hoe zag het bestuur van Nederland er uit 

tussen 1815-1848?

1/11

2/11

Benoemt

3/11

Benoemt

4/11

Benoemt

Verantwoording

5/11

Benoemt

Verantwoording

6/11

Benoemt

Verantwoording

7/11

Benoemt

Verantwoording

8/11

Benoemt

Verantwoording

Kiest

9/11

Benoemt

Verantwoording

Kiest

10/11

Benoemt

Verantwoording

Kiest

11/11

Revolutiejaar 1848

>1845: Armoede!

• Aardappeloogst: schimmel
  
• Graanoogst: muizenplagen

Dus: 

• Honger
• onrust
• opstanden

In Parijs breekt een revolutie uit die zich verspreid door Europa.

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen                               tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen                                                 en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Parlementslid Johan Rudolf Thorbecke

• De Liberale Thorbecke wilde                       de grondwet veranderen.

• In 1848 kreeg hij een kans: In heel   Europa waren er opstanden van             burgers tegen regeringen. In Den Haag   raakt ook Koning Willem II in paniek.

De grondwet van Thorbecke

3 minuten

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

De grondwet zorgde voor een aantal belangrijke politieke veranderingen. De koning bleef het staatshoofd, maar:

• Ministers moesten verantwoording afleggen               aan het parlement, niet meer aan de koning

• De Ministers werden verantwoordelijk voor hun       eigen werk: ministeriële verantwoordelijkheid.

• De ministers werden verantwoordelijk voor wat de   koning deed/zei. De koning werd onschendbaar. 

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Met de nieuwe grondwet komt de macht                      bij het parlement te liggen. Dit noemen 

we een parlementair stelsel.

Dit parlement werd door burgers gekozen:

• De 2e Kamer werd elke 4 jaar direct door de   burgers gekozen middels een districtenstelsel:     elk gebied (district) in Nederland kiest 1 kamerlid.
• De 2e Kamer kreeg meer rechten: amendement     & enquête. De Kamer had al het recht van initiatief.

• De 1e Kamer werd gekozen door de             Provinciale Staten. Zij werden dus indirect gekozen.

 

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Nederlanders krijgen in 1848 ook

meer (klassieke) grondrechten.

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Benoemt

Kiest

Verantwoording

1/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

2/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

3/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

4/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

5/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

6/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

7/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

8/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

9/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

10/11

Benoemt

Kiest

Verantwoording

11/11

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Met de nieuwe grondwet komt de macht                      bij het parlement te liggen. Dit noemen 

we een parlementair stelsel.

Dit parlement werd door burgers gekozen:

• De 2e Kamer werd elke 4 jaar direct door de   burgers gekozen middels een districtenstelsel:     elk gebied (district) in Nederland kiest 1 kamerlid.
• De 2e Kamer kreeg meer rechten: amendement     & enquête. De Kamer had al het recht van initiatief.

• De 1e Kamer werd gekozen door de             Provinciale Staten. Zij werden dus indirect gekozen.

 

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

De grondwet van 1848 had het

parlement veel macht gegeven.

In 1849 volgde Willem III zijn vader

Willem II op als koning van Nederland.

Hij was niet blij met de grondwet

die zijn vader had laten opstellen.

In 1867 werd hem duidelijk dat de

macht écht bij het parlement lag

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

De Luxemburgse Kwestie (1867):

• Willem III had Luxemburg stiekem                               willen verkopen, maar dit werd bekend.

• Het parlement was boos over deze                             zelfstandige actie van de koning.
• Door de ministeriële verantwoordelijkheid                   kon het parlement de koning niet aanpakken,             dus eiste ze het ontslag van de ministers.
  

• De koning moest de macht                                       van het parlement accepteren.
  

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

§1.1

Koning en parlement

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken noemen voor de Nederlandse grondwetsherziening in 1848.

Begrippen:

grondwet

grondrechten

constitutionele monarchie

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kan drie veranderingen noemen door de grondwetsherziening van 1848.

Begrippen:

onschendbaar

staatshoofd

ministeriële verantwoordelijkheid

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

 

regering

parlement

 

parlementair stelsel

districtenstelsel

Aan de slag

Opdracht 5

Opdracht 6 en 9

Opdracht 11 en 13