Alle woordsoorten verwijswoorden en spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Alle woordsoorten klas 1

Grammatica woordsoorten

• Woorden van een zin verdelen in woordsoorten

• Je benoemt elk woord afzonderlijk
• Het gaat om de functie van het woord in de zin: niet om de betekenis
  

Zelfstandig naamwoord (ZN)

• Woord voor een mens, dier, plant, ding of gevoel.
• Je kunt er vaak een verkleinwoord van maken.
• Je kunt er meestal de, het of een voor zetten.
• Het heeft vaak een vorm voor enkelvoud en meervoud.
• Een eigennaam is ook een ZN.
  

Bijvoeglijk naamwoord (BN)

• Zegt iets over het ZN.
• Kan voor of achter het ZN staan.
• Het BN heeft vaak een korte en een lange vorm (met -e).
• Een BN kent meestal de trappen van vergelijking.
• Een stoffelijk BN zegt van welk materiaal iets gemaakt is.
  

Lidwoord (LW)

De, het = bepaald lidwoord.

(Het is bepaald, staat vast, wanneer je de of het gebruikt.)

Een = onbepaald lidwoord.

(Onbepaald omdat je een zowel voor een de- als een het-woord kunt zetten.)

"Ik zag twee vliegen vliegen."

Hoeveel werkwoorden in deze zin?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Zelfstandig werkwoord (ZWW)

• Heeft een duidelijke betekenis.
• In elke zin zit altijd één ZWW.
• Bij meerdere werkwoorden in een zin, staat het ZWW meestal achteraan.
  

Hulpwerkwoord (HWW)

• Heeft een minder duidelijke betekenis.
• Niet elke zin bevat een HWW.
• Er kunnen meer HWW's in
  een zin voorkomen.
  

Bij de bakker koop ik gebak.
Ik heb gebak gekocht bij de bakker.
Ik zou ook brood hebben kunnen kopen bij de bakker.

Voornaamwoorden

Persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw): een persoon of ding: ik, jij, hij, u, mij, jou, hem, haar
    Je kunt het vervangen door hij of hem:
    – Is deze auto van jullie (pers.vnw )? → Is deze auto van hem?

Bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw): geeft aan van wie iets is. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort: met haar moeder; jouw nieuwe tas;  onze vrienden;  dit is mijn vulpen.  
    Je kunt het vervangen door zijn.

    – Is dit je (bez.vnw) jas? → Is dit zijn jas?

In het schema zie je dat je, haar, ons, jullie en hun zowel persoonlijk als bezittelijk voornaamwoord kunnen zijn. Je kunt de woordsoort bepalen door het woord te vervangen.

Waar kan de vogel zitten?
[...] de kooi.

Voornaamwoorden

Voorzetsel (VZ)

• Geeft een plaats, tijd of reden/oorzaak aan.
• Staat meestal vóór een lidwoord of voornaamwoord.
• Een VZ kan ook achter een zelfstandig naamwoord staan.
• Een VZ kan deel zijn van een vaste combinatie of uitdrukking.
• Let op bij scheidbare werkwoorden: hij haalt uit -> uit is deel van het werkwoord en dus geen VZ. Dit zijn bijwoorden.
  

1 Dat is een goed hockeyteam.
2 De spelers kunnen goed hockeyen.

Benoem de woordsoort van 'goed' in beide zinnen.

1. 1 bijvoeglijk naamwoord 2 bijvoeglijk naamwoord
2. 1 bijwoord 2 bijwoord
3. 1 bijvoeglijk naamwoord 2 bijwoord
4. 1 bijwoord 2 bijvoeglijk naamwoord

Voornaamwoorden

Bijwoord (BW)

• Een bijwoord kan van alles aangeven:

       - Tijd (gisteren, tegenwoordig, morgen)

       - Plaats (er, nergens, overal)

       - Zekerheid (vast, absoluut)

       - Ontkenning (niet, nooit)

• Veel vraagwoorden zijn een bijwoord (hoe, waar, wanneer)
• Een bijwoord kan iets zeggen over een ander woord:

       - Werkwoord (Jip hockeyt goed)

       - Bijvoeglijk naamwoord (Jip heeft een heel mooie hockeystick)

       - Ander bijwoord (Jip kan ook bijzonder snel rennen)

• Een BW zegt niet iets over een ZN (dan is het een BN)
  

Sleep elk woord naar de juiste woordsoort.

Zelfstandig naamwoord

Bijvoeglijk naamwoord

Onbepaald lidwoord

Bepaald lidwoord

Zelfstandig werkwoord

Hulpwerk-

woord

Persoonlijk voor-

naamwoord

Bezittelijk voor-

naamwoord

Voorzetsel

Bijwoord

De

klantenservice

wordt

momenteel

overspoeld

door

telefoontjes

van

ontevreden

klanten.

De klantenservice wordt momenteel overspoeld door klachten van ontevreden klanten.

de = blw                                                      ontevreden = bn                           

klantenservice = zn                               klanten = zn

wordt = hww

momenteel = bw

overspoeld = zww

door = vz

klachten = zn

van = vz

Sleep elk woord naar de juiste woordsoort.

Zelfstandig naamwoord

Bijvoeglijk naamwoord

Onbepaald lidwoord

Bepaald lidwoord

Zelfstandig werkwoord

Hulpwerk-

woord

Aanwijzend voor-

naamwoord

Vragend voor-

naamwoord

Voorzetsel

Bijwoord

Hoe

kunnen

de

ontsnapte

gevangenen

uit

Alcatraz

de

oever

ooit

bereikt

hebben?

Hoe kunnen de ontsnapte gevangenen uit Alcatraz de oever ooit bereikt hebben?

hoe = bw                                           oever = zn

kunnen = hww                                ooit = bw

de = blw                                             bereikt = zww

ontsnapte = bn                              hebben = hww

gevangenen = zn

uit = vz

Alcatraz = zn (eigennaam)

de = blw

Verwijswoorden

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Als je verwijst naar een man, gebruik je:

HIJ, ZIJN, of HEM

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Bijvoorbeeld:

De jongen is blij met zijn cadeau. Hij speelt ermee.

De stier staat in de wei. Hij eet gras.

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Als je verwijst naar een vrouw, gebruik je:

ZIJ, HAAR, of ZE

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Bijvoorbeeld:

Het meisje is blij met haar cadeau. Zij speelt ermee.

De koe staat in de wei. Ze eet gras.

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Als je verwijst naar een het-woord, gebruik je:

HET of ZIJN

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Bijvoorbeeld:

Het paard is blij met zijn stal. Het speelt erin.

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Als je verwijst naar meervoud, gebruik je:

ZE, ZIJ, of HUN

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Bijvoorbeeld:

De kinderen zijn blij met hun cadeaus. Ze spelen ermee.

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Verwijzen naar personen en plaatsen i.c.m. voorzetsels

Als je in een zin verwijst naar een persoon en er komt een voorzetsel bij, dan gebruik je het woordje WIE, verwijs je naar een plaats en komt er een voorzetsel bij gebruik je WAAR.

Verwijswoorden vervangen woorden die eerder zijn genoemd.

Je kunt verschillende verwijswoorden tegenkomen of gebruiken.

Voorbeeld:

Dat is de bus WAARMEE ik elke dag naar school ga.

Dat is het meisje MET WIE ik elke dag naar school ga.

DEZE, DIE, DIT, DAT

Er zijn nog 4 verwijswoorden.

• dezE en diE gebruik je bij dE-woorden.

• diT en daT gebruik je bij heT-woorden.

de-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord de bij staat, 

is een mannelijk of vrouwelijk woord 

of een woord in het meervoud. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden deze en die.

dE eindigt op een E - dezE en diE eindigen ook op een E

het-woorden

Een zelfstandig naamwoord waar het lidwoord het bij staat, 

is een onzijdig woord. 

Daar kun je naar verwijzen met de 

aanwijzende voornaamwoorden dit en dat.

heT eindigt op een T - diT en daT eindigen ook op een T

Verwijswoorden - voorbeeld

de-woorden en het-woorden

• de-woorden: verwijs met deze of die

• het-woorden: verwijs met dit of dat

Deze deur is op slot, maar die daar is wel open.

(de deur)

Dat paard is wild, maar dit hier is rustig.

(het paard)

Verwijswoorden

Kies het juiste verwijswoord:

mannelijk/vrouwelijk? Kijk in het woordenboek.

het-woorden (onzijdig)	het, zijn	dat, dit
de-woorden (mannelijk)	hij, hem, zijn	die, deze
de-woorden (vrouwelijk)	zij/ze, haar	die, deze
meervoud	zij/ze, hen, hun	die, deze

................ potlood daar is van jou.

1. die
2. deze
3. dit
4. dat

Ik vind ........... oefening makkelijk.
De vorige was moeilijker.

1. die
2. deze
3. dit
4. dat

Die jongen is stoer.
Hij durft heel veel.

1. goed
2. fout

Die kinderen hebben veel plezier.
Hun maken nooit ruzie

1. goed
2. fout

Dit boek is zo mooi.
Iedereen wil hem lezen.

1. goed
2. fout

Heb je de armband ............ je gisteren droeg, van je vriend gekregen?

1. die
2. deze
3. dit
4. dat

De familie Gonzaga heeft al
......... huizen in Mantua verkocht.

1. zijn
2. haar
3. hun
4. hem

De grootste uil is de oehoe, maar je ziet ....... zelden in Nederland

1. hun
2. hij
3. hem
4. zijn

Ons geheim is zestig jaar bewaard gebleven voor .......... bekend werd.

1. hij
2. zij
3. zijn
4. het

Het boek dat daar ligt is van mij.
Het is echt ......... boek

1. mij
2. me
3. mijn
4. mijne

Het boek dat daar ligt is van jou.
Het is echt ......... boek

1. jouw
2. jou
3. jouwe
4. joue

Spelling

Een hoofdletter zet je:

- aan het begin van een zin

- bij namen

- bij woorden die van aardrijkskundige namen zijn afgeleid:           Limburgse, Grieks, Noord-Hollandse.

Let op: dagen, maanden, seizoenen en windstreken krijgen geen hoofdletter!

Let op bij namen:

Lisa van Duren

mevrouw Van Duren

mevrouw L. van Duren

Lisa van Duren - van der Gaag

mevrouw Van der Gaag

mevrouw L. van der Gaag

Waar zijn de hoofdletters goed gebruikt?

1. meneer van de laan
2. meneer Van de Laan
3. Meneer van de Laan
4. meneer van de Laan

Waar zijn de hoofdletters goed gebruikt?

1. 's Morgens ga ik naar school.
2. 'S Morgens ga ik naar school.
3. 'S morgens ga ik naar school.
4. 's morgens ga ik naar school.

Waar zijn de hoofdletters goed gebruikt?

1. limburgse vlaai
2. Limburgse vlaai
3. Limburgse Vlaai
4. limburgse Vlaai

komt na een gewone zin

komt na een vraag

geeft iets extra nadruk

uitroepteken

punt

vraagteken

Wanneer zet je een komma?

Een komma zet je:

- tussen twee persoonsvormen

Omdat je goed geleerd hebt, haal je een goed cijfer.

- vóór voegwoorden (want, omdat etc.)

Ik haal een goed cijfer, omdat ik goed geleerd heb. 

Einde