Psychofarmaca is soms wel en soms niet onvrijwillige zorg.
Psychofarmaca zijn medicijnen die invloed hebben op het gedrag van mensen, en worden bijvoorbeeld gebruikt om mensen iets rustiger te maken of te kalmeren.
Psychofarmaca is onvrijwillige zorg indien een cliënt of vertegenwoordiger zich verzet.
Verzet is het belangrijkste element uit de Wet zorg en dwang om te bepalen of iets onvrijwillige zorg is. Dit is zorg waartegen een cliënt met dementie of met een verstandelijke beperking (of de vertegenwoordiger) zich verzet. Verzet van een cliënt kan verbaal of non-verbaal worden geuit. Dit betekent dat de zorgverlener de cliënt goed moet kennen om te kunnen zien of een cliënt iets wel of niet wil.
Psychofarmaca is geen onvrijwillige zorg, indien een cliënt of vertegenwoordiger zich niet verzet.
Belangrijk hierbij is dat het stappenplan altijd gevolgd moet worden bij het toedienen van gedragsmedicatie die buiten de richtlijn is voorgeschreven, bij wilsonbekwame cliënten. Deze vorm van zorg wordt zó ingrijpend gevonden, dat instemming van de cliëntvertegenwoordiger bij wilsonbekwame cliënten niet voldoende is. Ook als de wilsonbekwame cliënt of zijn vertegenwoordiger instemt met deze maatregelen, moet toch het stappenplan worden gevolgd.
Het ‘toedienen van gedragsmedicatie buiten de richtlijn’ betekent het toedienen van gedragsmedicatie zonder onderliggende diagnose. In de wet wordt hierbij verwezen naar de Richtlijn Probleemgedrag bij mensen met dementie (Verenso, 2018).