Les 6 - over woord-en zinsbetekenis

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 6 - over woord-en zinsbetekenis

Wat omvat de studie van semantiek?

1. Het onderzoek naar plantengroei
2. Betekenis, interpretatie en relatie van woorden
3. De geschiedenis van de Nederlandse taal
4. De analyse van muzieknoten

conventie

• 3 vrijwilligers die een boom komen tekenen op het bord
• Wat merken we op?
• Hoe komt dit, denk je? 

talig en buitentalig

• betekenis niet hetzelfde als ding, persoon of zaak waarnaar men verwijst (= referent)
• betekenis = domein van de taal
• referent = niveau van de werkelijkheid
• eenzelfde betekenis kan op verschillende referenten slaan

Een voorbeeld

talig en buitentalig

• woordvorm /paard/ kan ook verschillende betekenissen hebben - heeft telkens andere referent
• verbinding niveau werkelijkheid en betekenisniveau zorgt ervoor dat woordenschat evolueert
• nieuwe referent ontstaat - noodzaak aan nieuwe woordvorm
• referenten kunnen ook verdwijnen - woordvormen verdwijnen ook

soorten betekenis

1. inhoudswoorden

hebben zelfstandige betekenis

2. deiktische woorden

betekenis die situatiegebonden is

3. functiewoorden

lidwoorden, voorzetsels en voegwoorden - krijgen alleen betekenis in woordgroep waarin ze gebruikt worden

inhoudswoorden

deiktische woorden

functiewoorden

huis, deur, hond, stoel, moe, enz.

Ik zie hem daar.

de, het, een, toen, of, wanneer, enz.

Welke betekenis heeft een woord bij denotatie?

1. De objectieve betekenis
2. De culturele betekenis
3. De symbolische betekenis
4. De subjectieve betekenis

Welk woord heeft een negatieve connotatie?

1. Oprecht
2. Manipulatief
3. Behulpzaam
4. Eerlijk

denotatie en connotatie

denotatie = woordenboekbetekenis

connotatie = gevoelswaarde

betekenisverandering

• connotatieve betekenisverandering

bv. wijf

• denotatieve betekenisverandering

bv. pen (oorspronkelijk veer van vogel)

• oorspronkelijke betekenis verdwijnt = betekenisverschuiving 

bv. kerkhof

• betekenis van woord kan ruimer worden = betekenisuitbreiding

bv. muis

• betekenis van woord kan enger worden = betekenisinperking

bv. onweer (slecht weer --> donder en bliksem)

metonymie (enkel voor ECMT/LAMT/MT/TACO)

• stijlfiguur waarbij je niet rechtstreeks zegt wat je bedoelt
• je gebruik een woord dat daarmee te maken heeft
• er is dus een verband tussen de twee woorden

vb. Argentinië won de wereldbeker.

Bekijk video op Pelckmans Portaal voor oefening 7! 

idioom

• vorm van beeldspraak
• vaak vaste uitdrukkingen, kunnen niet vervormd worden
• figuurlijke betekenis

vb. Een lans breken voor iemand; tegen de lamp lopen; door de mand vallen

Welke aspecten bestudeert zinssemantiek?

1. De syntactische structuur van zinsdelen.
2. De spelling van zinsdelen.
3. Betekenis en interpretatie van zinsdelen.
4. De frequentie van zinsdelen in teksten.

zinssemantiek

• hoe betekenis van een zin wordt opgebouwd
• optelsom van betekenissen van afzonderlijke woorden = composionaliteit
• o.a. volgorde van woorden bepaalt betekenis van zin
• Het meisje met het hondje vergat de bril. vs. Het meisje met de bril vergat het hondje.

opdracht

• Oefeningen 1 / 2 / 4 / 5 / 6 / 10 / 11
• Enkel voor ECMT-LAMT: oefeningen 7 / 8 / 9