MUZIEK Burgercultuur

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Burgercultuur - muziek

Les 8 & 9: 26 september 2022

Muziek & dans

Vandaag

Herhaling architectuur

Paleis op de Dam + Mauritshuis

Muziek

Herhaling architectuur

Muziek in de kerk

Gevolg reformatie:

pracht en praal worden afgezworen 

soberheid wordt gepropageerd

1. Feest-huis
2. Ontmoetingsplek
3. Concertgebouw
4. Gevangenis

Gevolg voor de kerkmuziek:

Gezangen (psalmen) moesten eerbiedig en verstaanbaar worden gezongen. 

terug naar de Renaissance

Kerkmuziek VOOR de reformatie

POLYFONIE

POLYFOON (Grieks: veel, stem, klank, geluid) 

Meerdere stemmen/instrumenten zingen/spelen gelijk, onafhankelijk van elkaar, allemaal eigen ritme.  

GEVOLG: lastig te verstaan!

Je kan als componist laten zien dat je heel goed kan componeren, het is lastig omdat alles door elkaar heen loopt maar wel mooi samen moet klinken.

nog een voorbeeld

Gevolg voor de kerkmuziek:

Gezangen moesten eerbiedig en verstaanbaar worden gezongen. 

Dus:

• homofoon (eenstemmig),
• zonder orgelbegeleiding,
• en in de eigen volkstaal.

HOMOFOON

HOMOFOON (Grieks (homo) eender, dezelfde)

Meerstemmigheid, waarbij één van de stemmen de melodie voert, de andere hebben een begeleidende, opvullende functie.

Alle stemmen zingen wel hetzelfde in het zelfde ritme.

Daardoor goed te verstaan dus kan je de tekst heel goed volgen.

Meestal heeft de bovenste stem de hoofdmelodie.

In de opera wordt dit heel belangrijk, ook later in de muziek van de reformatie, je moest goed kunnen verstaan waar het over gaat.

GEVOLG: goed verstaanbaar!

Van de prima pratica naar seconda pratica

Affectenleer (systeem, maar minder vrijheid)

De muziek is meer begeleidend bij seconda pratica, en heeft improviserend karakter. Monteverdi introduceerde daarom de affectenleer. Zo kon de muziek meer gestuurd worden naar bepaalde emoties. Een soort muzikale bibliotheek voor het uitdrukken van gevoelens.

"Verdriet moet worden uitgedrukt met een langzame, lome en slaperige melodie, gebroken met veel zuchten," en "Haat wordt vertegenwoordigd door afstotende, ruwe harmonie en een soortgelijke melodie."

Belangrijk: bij elke compositie mag maar één affect worden uitgedrukt. Dit is om verwarring te voorkomen (bij de luisteraar). 

Het kerkorgel

Kerkorgels leiden AF van de tekst, horen dus niet thuis in de kerk!

Nieuwe rol kerkorgels

 

Stadsbestuur baas over orgels in openbare gebouwen. Kerkgebouw/orgels krijgen daardoor gedeeltelijk andere functie: elke dag (vaste tijden): publieke concerten in de kerk

Breed repertoire: improvisaties/psalmen/dansmuziek/madrigalen. Gebruik van het orgel bleef een lang discussiepunt

Madrigalen = meerstemmige muziek, in moedertaal gezongen (Madre).

“ Omme dezelfde (het volk) duer middel vandien te meer uyt kroegen ende taveernen te houden”

Stadsorganisten en stadsbeiaardiers

Verzorgden openbare concerten (nieuwe kansen):

Jan Pieterszoon Sweelinck

Jacob van Eijk

J.P. Sweelinck

Stadsorganist (componist en muziekdocent) Amsterdam: oude kerk Amsterdam 

Virtuoos & erg beroemd zelfs inspiratie voor Bach

Jacob van Eijk

Stadsbeiaardier (klokkendeskundige, blokfluitist en componist) Utrecht:

Blind daardoor feilloos gehoor & ontdekt manier om klankzuivere klokken te gieten.

voorbeeld van Eijk

 Muziek in privékring

MUZIEKLES

 Muziekles: goede burgerlijke opvoeding, er was geld om muziekinstrumenten te kopen en op muziekles te gaan. 

Professionele musici leren de rijke burgers muziekinstrumenten te bespelen. Muziekles: collegium musicum (soort muziekschool van privé-docent)

POPULAIRE INSTRUMENTEN

Klavecimbel

Blokfluit

Gamba

Luit

LUIT

GAMBA

KLAVECIMBEL

BLOKFLUIT

1. De dood
2. Het lot
3. Het hiernamaals
4. De liefde