14.1-1 Het centrale zenuwstelsel deel 1 5V 2122

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H14 Zenuwstelsel

zenuwstelsel

Voorkennis

check

druk is een ...... voor je huid

1. ruggenmerg
2. prikkel
3. impuls

De huid geeft onder invloed van druk ......... af, die naar de hersenen gaan

1. prikkels
2. ruggenmerg
3. impulsen

Zet de delen die betrokken zijn bij het in een reflex wegtrekken van de hand uit een vlam in de juiste volgorde:

armspier

bewegingszenuw

gevoelszenuw

ruggenmerg

zintuig

een klasgenoot roept je naam, in welk deel van je hersenen neem je dat waar?

1. grote hersenen
2. hersenstam
3. kleine hersenen

Inhoud hoofdstuk

14.1 Bouw centraal zenuwstelsel (onderdelen hersenen)

14.2 Cellen in het zenuwstelsel

14.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen door een zenuwcel)

14.4 Impulsoverdracht tussen neuronen 

14.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel van het zenuwstelsel)

14.1 Het centrale zenuwstelsel 1

Leerdoel 14.1

• Je leert de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel

Centraal zenuwstelsel

Zenuwcellen (neuronen) van de: 

• hersenen
• ruggenmerg 
• met ondersteunende cellen.

Perifeer zenuwstelsel

• bevat zenuwcellen, gebundeld in zenuwen,
• verbindt zintuigen met het CZS en het CZS met spieren en klieren.

Zenuw= bundel zenuwceluitlopers

Drie typen neuronen

Sensorische neuronen:

• Zenuwcellen die impulsen vervoeren van zintuigen

       naar het CZS, vaak lange uitlopers.

Schakelneuronen: 

• Zenuwcellen binnen het CZS.

Motorische neuronen:

• zenuwcellen die impulsen vervoeren van CZS naar spieren

     of klieren, vaak lange uitlopers.

Witte en grijze stof

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Ruggenmerg

Witte en grijze stof

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Hersenen

Bescherming CZS -ruggenmerg

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies 
• Hard vlies (buitenste)
  

Bescherming CZS-hersenen

3 vliezen: doorsnede

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies
• Hard vlies (buitenste)
  

Bloed-hersenbarriëre

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

Er is geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarriëre

Doel:

• Controle welke stoffen wel/ niet van bloed naar hersen- vloeistof gaan

Hoe:

• tight junctions in bloedvatwand
• astrocyten om het bloedvat heen

NB:

Stoffen moeten dus door 2 cellen heen.

Bloed-hersenbarriëre

Transport 2 manieren:

Diffusie:

• Kleine en/ of vet-oplosbare stoffen zoals  zuurstof, koolstofdioxide, steroïdhormonen alcohol, cocaïne en antidepressiva.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten):

• Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Anatomie hersenen (88C1)

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften
• Verbonden met de hersenbalk
• Schors en merg

Anatomie grote hersenen 

Primaire sensorische schors:

• ontvangt signalen van de gevoels-zintuigen/ gewaarwording.
• Inkomend.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire sensorische schors:

• interpretatie van de ontvangen signalen/ geheugen

Anatomie grote hersenen 

Primaire auditieve schors: 

• ontvangt signalen van het gehoorzintuig/ gewaarwording.
• Inkomend.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire auditieve schors:

• interpretatie van de ontvangen signalen/ geheugen

Anatomie grote hersenen 

Idem voor optische schors (gezichtszintuig)

Anatomie grote hersenen 

Primaire motorische schors:

• stuurt de spieren/ klieren aan.
• Uitgaand.

Anatomie grote hersenen 

Secundaire motorische schors:

• opgeslagen informatie over gecoördineerd uitvoeren van bewegingen.
• Motorprogramma's.

Anatomie grote hersenen 

• Spraakcentrum van Wernicke - begrijpen van taal. 
• Spraakcentrum van Broca - aansturen van het spreken.

Anatomie grote hersenen 

Ontvangt informatie van de rechterkant van het lichaam. Stuurt de spieren/ klieren van de rechterkant aan.

L                      R

Ontvangt informatie van de linkerkant van het lichaam. Stuurt de spieren/ klieren van de linkerkant aan.

Grote hersenen (88C3) 

Doel 13.1

Je leert de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel

Begrippen 13.1

centraal zenuwstelsel (CZS), neuronen (zenuwcellen), perifere zenuwstelsel, grijze stof, myeline, bloed-hersenbarriëre, tight junctions, astrocyten, gliacellen, grote hersenen, hersenbalk, hersenschors, sensorische centra, motorische centra, interpreteren

Huiswerk

Lees 13.1

Maak de opdrachten van 13.1