4.1 Transportsystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

4.1 Transportsystemen

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe opname, transport en afgifte van water met daarin opgeloste stoffen plaatsvindt in planten.
• Je kunt verschillende circulatiesystemen herkennen en de functies van een bloedsomloop benoemen (dieren).

Transport in zaadplanten

Anorganische sapstroom

• Houtvaten (xyleem)
• Water en mineralen/zouten
• Vanuit wortels naar stengels en bladeren

Organische sapstroom

• Bastvaten (floëem)
• Water en assimilatieproducten (sacharose, mineralen, aminozuren, hormonen)
• Van bladeren naar alle andere delen van plant (fructose/zetmeel) -> Binas tabel 91

Opname water en mineralen

Wortelharen = groot oppervlak

Centrale cilinder

• Houtvaten
• Bastvaten
• Endodermis = selectieve opname van mineralen

Transport via celwanden = permeabel

Bandje van Caspari = impermeabel

Binas tabel 91B

Worteldruk

Osmotische waarde in centrale cilinder wordt hoger dan in de schors = aantrekken water (osmose)

-> water + mineralen stijgt in houtvaten

Waterpotentiaal

Eenheid = megapascal (MPa)

Stijgende sapstroom in houtvaten

1. Verdamping water bladeren (huidmondjes)
2. Capillaire werking 

• cohesiekrachten (watermoleculen trekken elkaar aan) en adhesiekrachten (watermoleculen 'plakken' aan celwanden)
• cohesie+adhesie > zwaartekracht

Samenvattend

De bouw van het buizenstelsel past bij de leefwijze van het dier...

Transport van stoffen

• Eencellige organismen: diffusie
• Planten: houtvaten en bastvaten
• Geleedpotigen: open circulatiesysteem + buisvormig hart
• Regenworm: bloedsomloop met meerdere harten
• Vis: enkelvoudige bloedsomloop (hart (B+K) -> kieuwen -> organen)

Dieren: circulair gesloten dubbele bloedsomloop + pomp (hart) = effectief, over grote afstanden mogelijk en draagt bij aan homeostase in lichaam

Het hart is het middelpunt van de bloedsomloop

Binas 84C2 bloedvaten

Pak Binas 84A erbij

Kleine bloedsomloop

hart -> longen -> hart

1. Rechterkamer
2. Longslagader
3. Haarvaten van de longen
4. Longader
5. Linkerboezem

Longslagader: WEINIG zuurstof & VEEL koolstofdioxide

Longader: VEEL zuurstof & WEINIG koolstofdioxide

Grote bloedsomloop

hart -> organen -> hart

1. Linkerkamer
2. Aorta
3. Slagader -> orgaan
4. Haarvat van orgaan
5. Orgaan -> ader
6. Holle ader
7. Rechterboezem

Slagaders: VEEL zuurstof & WEINIG koolstofdioxide

Aders: WEINIG zuurstof & VEEL koolstofdioxide

De opdrachten

Bestudeer blz. 10 t/m 17.

Maken + nakijken opdr. 1 t/m 11.