Werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Werkwoordspelling

Persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt)

Een werkwoord heeft verschillende vormen. Een daarvan is de persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt). Bij de spelling van de persoonsvorm tegenwoordige tijd ga je uit van de ik-vorm.

Zo vind je de ik-vorm

Je vindt de ik-vorm door van het hele werkwoord de laatste twee letters (en) weg te laten. Bijvoorbeeld: fietsen → fiets; gooien → gooi.

Werkwoordsvormen

inf	infinitief; hele werkwoord	slapen; koken
pvtt	persoonsvorm tegenwoordige tijd	slaap - slaapt - slapen (ik-vorm - ik-vorm+t - hele ww)
pvvt	persoonsvorm verleden tijd	sterk: sliep - sliepen zwak: kookte - kookten ('t ex-fokschaap)
vd	voltooid deelwoord	geslapen; gekookt (ge/be/ver & 't ex-fokschaap)
od	onvoltooid deelwoord	lachend (hele werkwoord + d)
gw	gebiedende wijs	slaap; kook (ik-vorm)
bn	bijvoeglijk naamwoord	afgebrande lachende

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Soms moet je een letter toevoegen of weglaten: laden → laad; boffen → bof.

Soms een v in een f of een z in een s: beloven → beloof; reizen → reis.

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Staat er ik voor of achter de persoonsvorm? Schrijf de ik-vorm: 

- ik laad, laad ik; ik bof, bof ik.

Staat er jij achter de persoonsvorm of je waarvan je jij kunt maken? Schrijf de ik-vorm:

- laad jij/je; bof jij/je. Maar: Laadt je (jouw) vader de aanhangwagen?

In alle andere gevallen in het enkelvoud schrijf je: ik-vorm + t

– jij laadt, hij laadt, zij laadt, laadt de bezorger?; jij boft, hij boft, zij boft, boft je zus?

In het meervoud schrijf je het hele werkwoord:

– wij laden, jullie laden, zij laden; wij boffen, jullie boffen, zij boffen.

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

ik-vorm = hele werkwoord (infinitief) - en

soms moet je een letter toevoegen, weglaten of veranderen

ik	ik-vorm	speel	word	zit
jij	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit
hij/zij/het	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit
wij/jullie	hele werkwoord	spelen	worden	zitten
....... jij?	ik-vorm	speel	word	zit

Maar hoe zit dit nou met Engelse werkwoorden?

Hetzelfde!

pvtt: ik-vorm; ik-vorm+t; infinitief

ik mix; hij mixt; wij mixen

Als het voor de klank uitmaakt moet je soms de e laten staan.

ik race (anders wordt het rac en dat klinkt raar); hij racet; wij racen.

Als het voor de klank niet uitmaakt, laat je een dubbele medeklinker weg: ik stres - hij strest - wij stressen

Ik ... (downloaden, pvtt) al mijn muziek.

Hij ... (gamen, pvtt) de hele dag door.

Desiree ... (finishen, pvtt) op de derde plaats.

Maria ... (focussen, pvtt) zich op haar proefwerk.

Mex ... (racen, pvvt) over het parcours.

Ivar en Sem ... (paintballen, pvtt) graag op zondag,

Persoonsvorm verleden tijd (pvvt)

Als het onderwerp iets op een eerder moment heeft gedaan, zet je de persoonsvorm in de verleden tijd.

Leendert zit (pvtt) op de bank. - Leendert zat (pvvt) op de bank.

Zitten is een sterk werkwoord. Ieder sterk werkwoord heeft een eigen manier van vervoegen.

Abdul fietst (pvtt) naar school. - Abdul fietste (pvvt) naar school.

Fietsen is een zwak werkwoord, die vervoeg je met 't ex-fokschaap.

Sterke werkwoorden

Veranderen als je ze in de verleden tijd zet:

lopen - liepen; roepen - riepen

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Zwakke werkwoorden; pvvt (1)

De meeste werkwoorden zijn zwak. Deze veranderen niet van klank in de verleden tijd.

Om de persoonsvorm in de verleden tijd te zetten, moet je -de(n) of -te(n) toevoegen. Dan maak je dus de pvvt.

Enkelvoud: ik-vorm tt + de of te: beweerde, landde, danste, berichtte.

Meervoud: ik-vorm tt + den of ten: beweerden, landden, dansten, berichtten.

Zwakke werkwoorden; pvvt (2)

Om te bepalen of er de(n) of te(n) achter de ik-vorm komt, gebruik je als ezelsbruggetje ’t (e) x – f (o) k s ch (aa) p. In dat woord zitten de medeklinkers t, x, f, k, s, ch en p. Haal van de infinitief (het hele werkwoord) en af en kijk naar de laatste letter. Als dat een van deze zeven medeklinkers is, gebruik je te(n). In alle andere gevallen gebruik je de(n):

– blaffen → de hond blafte; kuchen → zij kuchten;

– antwoorden → de leerling antwoordde; bloeien → de plant bloeide; geloven → hij geloofde het niet; peinzen → wij peinsden lang over de lastige vraag.

.

Hoe bepaal je of je -te(n) of -de(n) moet gebruiken in de persoonsvorm verleden tijd?

1F

Maar hoe zit dit nou met Engelse werkwoorden?

Hetzelfde!

pvvt: 't ex-fokschaap (ik mixte; wij mixten)

!! Maar soms niet -en, maar alleen -n: racen - race !!

- Dus: hij racet, en niet hij ract; en dus ik time en niet ik tim.

Gisteren ... (timen, pvvt) Xander hoe lang ik over mijn rondje deed

Maher ... (deleten, pvvt) alle oude foto's van zijn telefoon.

Robin ... (timen, pvvt) de tijd.

Jesper ... (flossen, pvvt) altijd zijn tanden.

Leg aan de hand van de spellingsregels uit waarom 'likete' de goede vervoeging van 'liken' is.

Voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord (vd) geeft vaak aan dat een handeling is afgerond (= voltooid). Meestal maakt het voltooid deelwoord deel uit van het werkwoordelijk gezegde. Er staat dan altijd een vorm bij van hebben, zijn of worden:

– Logan heeft een taart gebakken voor zijn vriendin.

– Afgelopen seizoen is Nova geselecteerd voor het eerste handbalteam.

– Voor de rommelmarkt werden gebruikte spullen verzameld.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Zo schrijf je het voltooid deelwoord:

Het voltooid deelwoord van sterke werkwoorden eindigt meestal op en.

– Vannacht heeft het eindelijk weer eens gevroren (vriezen).

– Bij de inbraak op school werden laptops gestolen (stelen).

Het voltooid deelwoord van zwakke werkwoorden eindigt op d of t: net als bij de verleden tijd met ’t (e)x-f(o)ksch(aa)p. 

– onderstrepen → pvvt: onderstreepte → Jet heeft de belangrijkste zinnen onderstreept.

– verdoven → pvvt: verdoofde → De tandarts heeft Malik verdoofd.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Iedereen van school ... (hebben, pvvt) een leuke verkleedoutfit ... (fixen, vd).

Toen Wouter op school ... (arriveren, pvvt) met keurig ... (kaften, bn) boeken, ... (willen, pvvt) iedereen weten waar hij het kaftpapier had ... (kopen, vd).

Lisanne ... (hebben, pvtt) het stagecontract ... (scannen, vd).

De hele klas ... (hebben, pvvt) de nieuwe profielfoto ... (liken, vd).

Jij ... (raden, pvtt) nooit wat ik vandaag heb ... (doen, vd)!

Onvoltooid deelwoord

Het onvoltooid deelwoord (od) geeft aan dat een handeling aan de gang is (= onvoltooid).

– Juichend kwam de winnaar over de finish.

– Het kleine meisje zat huilend op de stoep.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Zo schrijf je het onvoltooid deelwoord:

Het onvoltooid deelwoord spel je als infinitief + d: lachen + d → lachend.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

... (lachen, od) lopen we over straat.

De vis bereikt ... (zwemmen, od) de overkant.

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord:

Van voltooide en onvoltooide deelwoorden kun je een bijvoeglijk naamwoord (bn) maken.

Net als bij de andere bijvoeglijke naamwoorden heb je een lange vorm (met e) en een korte vorm (zonder e):

– vergroten - vergroot (vd) de vergrote foto; een vergroot huis

vergrotend (od) de vergrotende lens; een vergrotend effect

– vluchten - gevlucht (vd) de gevluchte overvaller; een gevlucht volk

vluchtend (od) de vluchtende bankrovers; een vluchtend hert

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord:

Soms moet je tt of dd schrijven om uitspraakfouten te voorkomen:

– zetten gezet (vd) de gezette koffie

– schudden geschud (vd) de geschudde kaarten

Voltooide deelwoorden die op en eindigen, veranderen niet als je ze gebruikt als bijvoeglijk naamwoord: vouwen – gevouwen (vd) – het gevouwen blaadje

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

De ... (zwemmen, bn) vis.

voltooid deelwoord (vd)

onvoltooid deelwoord (od)

bijvoeglijk naamwoord (bn)

besteed

blaffende

gelachen

verbreed

lopend

lachend

verbrede

luisterend

gezochte

gevallen

lachende

verkeken

zoekend

gesmolten

balancerend

smeltend

Gebiedende wijs (gw)

De gebiedende wijs (gw) wordt gebruikt om een bevel, een advies, een instructie of een waarschuwing te geven. In een zin met een gebiedende wijs staat geen onderwerp. De gebiedende wijs schrijf je als de ik-vorm, ook als je meerdere personen aanspreekt.

Sluit alle ramen en deuren.

Verwarm de oven voor op 180 graden en pak de ingrediënten.

... (maken, gw) je taakwerk voor het einde van de week af.

... (sluiten, gw) alle ramen en deuren!

Beschrijf twee situaties waarin het gebruik van een gebiedende wijs passend is. Geef vervolgens een bijpassende zin mét een gebiedende wijs. Gebruik per situatie niet meer dan 40 woorden (inclusief de bijpassende zin).

Werkwoordsvormen

inf	infinitief; hele werkwoord	slapen; koken
pvtt	persoonsvorm tegenwoordige tijd	slaap - slaapt - slapen (ik-vorm - ik-vorm+t - hele ww)
pvvt	persoonsvorm verleden tijd	sterk: sliep - sliepen zwak: kookte - kookten ('t ex-fokschaap)
vd	voltooid deelwoord	geslapen; gekookt (ge/be/ver & 't ex-fokschaap)
od	onvoltooid deelwoord	lachend (hele werkwoord + d)
gw	gebiedende wijs	slaap; kook (ik-vorm)
bn	bijvoeglijk naamwoord	afgebrande lachende

Werkwoordstijden

o tt	onvoltooid tegenwoordige tijd	verhuizen jullie?
o vt	onvoltooid verleden tijd	verhuisden jullie?
v tt	voltooid tegenwoordige tijd	zijn jullie verhuisd ?
v vt	voltooid verleden tijd	waren jullie verhuisd ?
ottt	onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd	zullen jullie verhuizen?
ovtt	onvoltooid verleden toekomende tijd	zouden jullie verhuizen?
vttt	voltooid tegenwoordige toekomende tijd	zullen jullie zijn verhuisd ?
vvtt	voltooid verleden toekomende tijd	zouden jullie zijn verhuisd ?

Werkwoordstijden

ott

ovt

vtt

vvt

ottt

ovvt

vttt

vvtt

Eva bakt lekkere pizza's.

Eva zal lekkere pizza's bakken.

Eva bakte lekkere pizza's.

Eva zou lekkere pizza's hebben gebakken.

Eva zal lekkere pizza's hebben gebakken.

Eva zou lekkere pizza's bakken.

Eva heeft lekkere pizza's gebakken.

Eva had lekkere pizza's gebakken.

ott

ovt

vtt

vvt

ottt

ovvt

vttt

vvtt

Wij rijden auto.

Wij zullen auto rijden.

Wij reden auto.

Wij zouden auto hebben gereden.

Wij zullen auto hebben gereden.

Wij zouden auto rijden.

Wij hebben auto gereden.

Wij hadden auto gereden.

In de volgende twee zinnen is een vervoeging het werkwoord beloven op twee verschillende manieren geschreven, maar ze klinken hetzelfde. Leg uit waarom de vervoeging van beloven in beide zinnen juist is geschreven.
1. Kim belooft haar ouders te helpen met de afwas.
2. Kim heeft het haar ouders beloofd.

Maak een correcte Nederlandse zin waarin het werkwoord beloven in twee gelijkklinkende, maar verschillend gespelde vormen voorkomt.