4.3 staatsvorming en centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

De tijd van steden en staten is de periode...

1. Van 500 tot 1500
2. Van 500 tot 1000
3. Van 1000 tot 1500
4. van 1500 tot 1600

Wat was geen oorzaak van de verstedelijking in de Middeleeuwen

1. De Zwarte Dood
2. Einde aan invallen van Vikingen en Noormannen
3. Opleving van de handel
4. Verbeteringen in de landbouw

Nijverheid

Handel

Hanze

Specerijen

Productie van laken 

Ambachts-lieden

Bekijk deze afbeelding goed

Wat voor samenlevingstype is hier afgebeeld? Leg uit hoe je dat ziet aan de hand van twee bronelementen.

Geef twee voorbeelden van stadsrechten

Burgemeesters

Gilde

Schout / Baljuw

Schutterij

Een door de vorst aangestelde rechter

Bescherming van de stad

Samenwerking tussen ambachtslieden

Dagelijks bestuur van de stad

Wat was geen gevolg van de stadsrechten?

1. De adel verloor invloed
2. De adel werd armer
3. De burgers kregen privileges
4. De steden werden zelfstandiger

KA: Het begin van staatsvorming en centralisatie

s

paragraaf 4.3

Leerdoelen

• Je kunt de begrippen staatsvorming en centralisatie omschrijven
• Je kunt uitleggen in welk land staatsvorming het beste is gelukt
• Je kunt uitleggen in welk land centralisatie het beste is gelukt

Centralisatie en staatsvorming

• De koning begint zijn land centraal te besturen vanuit één plek, zijn hoofdstad. Dit proces noemen we centralisatie.
• Deze gebieden werden één land met duidelijke grenzen. Er is sprake van staatsvorming.

In tweetallen werken

Volgens Historicus Pietje Pop is de centralisatie niet overal even goed gelukt. Vooral in Duitsland, Engeland, Frankrijk en Nederland, zijn grote verschillen te ontdekken. 

Leg uit, per land:
- in hoeverre de centralisatie is gelukt, waarbij je jouw mening ondersteund met minimaal een argument voor en een argument tegen + weerlegging 

vragen (4.3); evaluatie - 1

Welke elementen horen bij staatsvorming? Wat zie je vooral en overal terug?

• - een hoofdstad
  
• - overal geldige wetten
  
• - overal belasting heffen
  
• - een parlement
  
• - afspraken met de edelen of goede relatie met de edelen
  
• - centrale rechtbank
  
• - ambtenaren 
  
• - huursoldaten 
  

1. Frankrijk

Na het einde van een 100-jarige oorlog tegen Engeland, startte de Franse koning met centralisatie. 

• Bestuur vanuit Parijs
• Betaalde ambtenaren en militairen
• Centrale belastingen
• Handhaven van de standenmaatschappij

Engelse invloed in Frankrijk

ca. 1170

Frankrijk

100-jarige oorlog (1337-1453)

2. Duitsland

In het Heilig Roomse Rijk
was er géén centralisatie. 

Elke provincie werd bestuurd
door een andere koning, hertog
of graaf. 

De Keizer werd gekozen door de 7
machtigste edellieden. 

3. Engeland

Willem de Veroveraar veroverde Engeland en voerde het feodalisme in, maar

• hield beste stukken land voor zichzelf en
• hield bezittingen adel bij in Domesday
  book 
• In 12 eeuw kwam adel in opstand. 
  In Magna Carta werden hun rechten/plichten opgetekend

4. De Nederlanden

• Rond 1430 vallen alle gewesten (provincies) onder 1 vorst
• Die begint met het instellen van een centraal bestuur in Brussel (Staten-Generaal) 
• In Gelderland komt 1 centrale rechtbank
• Desondanks behouden de gewesten veel
  macht. 

Welke oorzaak past bij het mislukken van de Duitse staatsvorming?

1. De Duitse koning was afhankelijk van de paus.
2. De Duitse koning was afhankelijk van zijn keurvorsten.
3. De Duitse koning moest macht delen met het parlement.
4. De Duitse koning moest de Magna Carta tekenen.

De Magna Carta is een belangrijke Europees document want...

1. ...het doorbrak de macht van de Engelse koning, waardoor het volk macht kreeg.
2. ... het doorbrak de macht van Franse koning, waardoor het volk macht kreeg.
3. ... het doorbrak de macht van de Duitse koning, waardoor het volk macht kreeg.
4. ... het doorbrak de macht van de Bourgondische koning, waardoor het volk meer macht kreeg.