Herhaling Grammatica uitgebreid

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1-3

Herhalingsles Grammatica 
Woordsoorten

- Lidwoord
- Zelfstandig naamwoord
- Bijvoeglijk naamwoord

Wat zijn lidwoorden?

•  de - het - een
• Bepaald  lidwoord: de - het
• het papier, de pen 
• Onbepaald  lidwoord: een
• een pen, een papier

Wanneer gebruik je lidwoorden? 

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord!

Het komt voor het zelfstandig naamwoord. 

• dieren              de kat  
• dingen             de pen, het papier
• mensen          de juf 

LET OP: 

Alle meervouden (2 >) krijgen

de als lidwoord.

Bijvoorbeeld: Het huis
                                 De huizen

                          De pen

LET OP: 

Alle verkleinwoorden krijgen het als lidwoord.

Bijvoorbeeld: het huisje

Het zelfstandig naamwoord

• Het zelfstandig naamwoord is een woord voor iets of iemand (dieren, mensen, dingen en plaatsen).
• Bij een zelfstandig naamwoord hoort een lidwoord.
• Het zelfstandig naamwoord kun je meestal in het meervoud zetten.

Waar staan alleen zelfstandig naamwoorden? A, B, C of D.

1. Peter, Winterswijk, tafel
2. De, het, een
3. Slimme, mooie, rode
4. Lopen, werken, denken

Wat is GEEN zelfstandig naamwoord van deze vier woorden?

1. Boekenkast
2. Citroen
3. Luisteren
4. Liefde

Welke woorden zijn zelfstandig naamwoorden van onderstaande woorden?

1. Verdriet
2. Hond
3. Rommelig
4. Batterij

Wat is GEEN zelfstandig naamwoord?

1. paard
2. school
3. liefde
4. mooi

Wat is GEEN zelfstandig naamwoord?

1. Koe
2. zwemmen
3. fiets
4. broer

Het bijvoeglijk naamwoord

• Het bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.
• Het bijvoeglijk naamwoord staat vaak tussen het lidwoord en het zelfstandig naamwoord in. 
• Soms staat het bijvoeglijk naamwoord achter het zelfstandig naamwoord.

Wat zijn de bijvoeglijke naamwoorden?

1. zonnige
2. dag
3. zonnige , leren
4. leren

 Alberto wil een hippe meester zijn.       
          Wat voor woord is hippe?

1. lidwoord
2. persoonsvorm
3. zelfstandig naamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

wat zijn bijvoeglijke naamwoorden?

1. de, het , een
2. slimme, mooie, rode
3. fiets, boek, volleybal
4. lopen, werken, denken

Wat is GEEN bijvoeglijk naamwoord.

1. grote
2. dikke
3. fietsen
4. gekke

Welke werkwoordsvormen zijn er?
(tip: het zijn er twee)

Persoonsvorm

De persoonsvorm kun je op drie manieren vinden in een zin:

1. De zin vragend maken

2. De tijd in de zin veranderen

3. Het aantal in de zin veranderen

Heel werkwoord

• Het hele werkwoord noemen we ook wel de infinitief

• De hele werkwoorden staan in de tegenwoordige tijd in het meervoud en eindigen meestal op een -n

• Bijvoorbeeld: lopen, fietsen, slapen, eten

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Elke vrijdagavond hang ik lekker op de bank

1. ik
2. hang
3. op de bank
4. elke vrijdagavond

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Sturen jullie ook altijd Kerstkaarten?

1. jullie
2. Kerstkaarten
3. Sturen
4. altijd

Wat is in de onderstaande zin het hele werkwoord?

Het publiek moest lang op de huldiging wachten.

1. moest
2. wachten
3. het publiek
4. de huldiging

Wat is het hele werkwoord in de onderstaande zin?

De komende jaren zal de temperatuur stijgen.

1. zal
2. stijgen
3. de temperatuur
4. de komende jaren

Wat is het zelfstandig naamwoord in de onderstaande zin?
Ik heb een broodje gegeten.

1. heb
2. broodje
3. een
4. gegeten

Wat is het zelfstandig naamwoord in de onderstaanden zin?
Zij heeft mooi blond haar

1. mooi
2. blond
3. haar
4. heeft

Wat is het bijvoeglijk naamwoord in de onderstaande zin?
Hij gooide de rode bal in de lucht.

1. gooide
2. lucht
3. bal
4. rode

Wat is het bijvoeglijk naamwoord in de onderstaande zin?
Het ongeluk is ernstig.

1. ongeluk
2. het
3. ernstig
4. is

Het voltooid deelwoord is een vorm van een

1. zelfstandig naamwoord
2. werkwoord
3. persoonsvorm
4. bijvoeglijk naamwoord

De juf moet haar lange taalles uitleggen

persoonsvorm

zelfstandig naamwoord

bijvoeglijk naamwoord

werkwoord

De aardige man maakt lekker eten 

persoonsvorm

bijvoeglijk naamwoord

zelfstandig naamwoord

werkwoord

Zinsdelen

Je kunt de volgende zinsdelen benoemen:

• Persoonsvorm (pv)
• Onderwerp (ow)
• Werkwoordelijk gezegde (wg)
• Lijdend voorwerp (lv)
• Meewerkend voorwerp (mv)
  
• Bijwoordelijke bepaling (bwb)
  

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)

• persoonsvorm = altijd een werkwoord.
• onderwerp = degene die iets (=pv) doet.

• Wanneer ga jij op vakantie?

3. Werkwoordelijk gezegde (wg)

Werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden in de zin (dus pv + andere werkwoorden)

Klas 1C gaat morgen een toets inhalen.

'gaat inhalen'

3. Werkwoordelijk gezegde (wg)

Soms horen er ook woorden bij het wg die zelf geen werkwoord zijn. 

• Splitsbare werkwoorden 

In het weekend slaap ik altijd uit. (hele ww = uitslapen)

• 'te' of 'aan het' + hele werkwoord

Hij zit al twee uur huiswerk te maken.

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)

4. Lijdend voorwerp (lv)

• Iets/iemand overkomt of ondergaat iets.
• Stel de vraag: wie/wat + wg + onderwerp? 

• Bastiaan heeft een nieuwe telefoon gekregen.
• Wat heeft Bastiaan gekregen? een nieuwe telefoon = lv

• Let op: niet in elke zin staat een lv!

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp (wie/wat + wg + ow?)

5. Meewerkend voorwerp (mv)

Aan wie wordt iets gegeven of voor wie wordt iets gedaan?

• Aan/voor wie + wg + ow + lv ?

Ik heb aan mijn moeder een cadeau gegeven. 

Aan wie heb ik een cadeau gegeven? aan mijn moeder = mv

Let op: niet in elke zin staat een mv! Plaatsen (bijv. 'aan de kapstok') zijn ook GEEN mv!

Stappenplan zinsontleding

1. Persoonsvorm (vraagzin, tijdproef of getalproef)
2. Onderwerp (wie/wat + pv?)
3. Werkwoordelijk gezegde (alle werkwoorden in de zin)
4. Lijdend voorwerp (wie/wat + wg + ow?)
5. Meewerkend voorwerp (aan/voor wie + wg + ow + lv?)

Zet de (onderdelen van) de zinsdelen bij de juiste benaming.

wwg

werkwoordelijk gezegde

ond

onderwerp

lv

lijdend voorwerp

mv

meewerkend voorwerp

De

lieve

kleinzoon

gaat

voor

een

cadeau

kopen.

zijn

oma

Een hoofdzin

In een hoofdzin staat de persoonsvorm helemaal vooraan of direct na het eerste zinsdeel. 

- Heb jij de keuken gestofzuigd?

- Ik wil dat broodje eten.

- Die man is gek geworden.

Een bijzin

In een bijzin staat de persoonsvorm juist achteraan. 

- Hij vertelde me dat hij naar het strand zou gaan.

- Ze gaat met me mee, als ik haar ticket betaal.

- Ik vind hem heel slim, hoewel hij af en toe wel slordig is.

Samengestelde zinnen

Samengestelde zin 

= een zin die uit meerdere zinnen bestaat. Deze zinnen worden vaak aan elkaar gekoppeld door het gebruik van voegwoorden.

Voegwoord 

= een woord wat twee zinnen samenvoegt.

en, ook, omdat, daarom, dat, als, daardoor, hoewel, indien, nadat, omdat, terwijl, toen, wanneer, zodat, zodra, of, wat.

Je kan ook twee hoofdzinnen hebben!

Dave zet de fiets op slot en gaat de winkel binnen.

Hoofdzin + hoofdzin

Hoofdzin - voegwoord - Hoofdzin

Hoofdzin - en, want, maar, of - Hoofdzin

Uitleg alle vormen van samenstellingen:

Hoofdzin + hoofdzin

1. Ik ben ziek, dus ik blijf thuis.

Hoofdzin + bijzin 

3. Ik ga naar school, hoewel ik me niet fit voel.

Bijzin + hoofdzin

4. Als ik goed leer voor mijn toets, krijg ik zeker een hoog cijfer.

Nog meer voorbeelden

Hoofdzin + hoofdzin:

Neem je rugzak mee of pak je handtas.

Hoofdzin + bijzin:

Ik kan me niet voorstellen, dat Linda nog langer blijft.

Bijzin  + hoofdzin:

Als je nu je spullen niet pakt, dan doe ik het voor je!