JvO2: samenstellingen met tussen-n en tussen-s

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

JvO2: spelling

• H17 het weglatingsstreepje (samentrekkingen)
• H15 Tussenletter -n en -s

Aan het einde van deze les ...

... weet je wat het verschil is tussen samenstellingen en samentrekkingen

... weet je hoe je samenstellingen en samentrekkingen moet schrijven.

Samentrekkingen (H17)

Als een deel van een woord twee keer achter elkaar voorkomt, kun je het 1 keer weglaten. Je maakt dan een samentrekking. Het weggelaten woord vervang je door een weglatingsstreepje (-).

Import en export --> im- en export

Invoer en uitvoer --> in- en uitvoer

Fietsverkoop en fietsverhuur --> fietsverkoop en -verhuur

Samentrekking

Soms is de samentrekking niet op woordniveau, maar binnen een groep woorden. 

Je hebt dan geen weglatingsstreepje nodig.

oude boeken en nieuwe boeken --> oude en nieuwe boeken

in goede tijden en slechte tijden --> in goede en slechte tijden

oude kaas en jonge kaas --> oude en jonge kaas

Wat is een samenstelling?

Een samenstelling =

2 of meer woorden die worden samengevoegd tot 1 woord.

• Bij sommige samenstellingen moet je een -n tussen de woorden plaatsen (bessensap). 
• Bij andere samenstellingen juist niet (beresterk).
• Ook zijn er samenstellingen waarbij je een -s tussen de woorden schrijft (dorpskern).

Uitleg samenstellingen

Op de volgende slides volgt de uitleg over de samenstellingen.

Wanner schrijf je wel een tussen -n?

Wanneer schrijf je geen tussen -n?

Wanneer schrijf je een tussen -s?

Lees de uitleg goed door voordat je aan de opdrachten begint!

Samenstellingen

Wel een tussen -n

• Het eerste woord heeft (alleen) een meervoud op –en (dit is de basisregel)  

Geen tussen -n

• Het eerste woord heeft een meervoud op –s
  
• Het eerste woord heeft 2 meervouden (op –s en op -n)
  
• Het eerste woord is uniek
  
• Het eerste woord versterkt het tweede woord
  
• Het eerste woord is geen zelfstandig naamwoord
  
• Het eerste woord heeft geen meervoud
  
• Er is sprake van een versteende samenstelling
  

Een tussen -s

• Als je een tussen -s hoort

Wel een tussen -n

Je schrijft een tussen- n als...

...het eerste woord alleen een meervoud op –en heeft

vriend - vrienden - vriendenboek

heer - heren - herenfiets

hond - honden - hondenriem

Geen tussen -n  

Je schrijft geen tussen –n als...

...het eerste woord een meervoud op –s heeft

asperge - asperges - aspergesoep

horloge - horloges - horlogemaker

...het eerste Woord 2 meervouden heeft (op –s en op -n)

vitamine - vitaminen/vitamines - vitaminepil

weide - weides/weiden - weidevogel

Geen tussen -n

Je schrijft geen tussen –n als...

...het eerste woord uniek is

(uniek = er is er maar 1 van)

zon - zonnestraal

maan - maneschijn

Let op: ster - sterrenkunde (er zijn meer sterren)

Geen tussen -n

Je schrijft geen tussen –n als...

...het eerste woord geen meervoud heeft

rijst + pap = rijstepap

tarwe + product = tarweproduct

Geen tussen -n

Je schrijft geen tussen –n als...

... het eerste woord het tweede woord versterkt

beer + sterk = beresterk

steek + blind = stekeblind

... het eerste woord geen znw is

goedemorgen (goed = geen znw) 

Spinnewiel (spinnen = geen znw (maar een ww))

Geen tussen -n

Je schrijft geen tussen –n als...

...er sprake is van een versteende samenstelling (= een woord dat we tegenwoordig kennen als enkelvoudig woord en niet meer als een samengesteld woord)

hunebed          bolleboos

bakkebaard    nachtegaal 

Tussen -s

Je schrijft een tussen -s als je die hoort.

stationsplein

personeelsafdeling

identiteisbewijs

lievelingsdier

Tussen -s

Als het 2e woord begint met een sisklank, hoor je de tussen-s niet goed. 

dorpsstraat , reddingsschip 

Vervang dan het 2e woord door een woord, waarbij je wel hoort of je een tussen-s moet schrijven.

dorpskern, reddingsboot

Zo weet je dat je ook bij dorpsstraat en reddingsschip een tussen -s schrijft.

Aan de slag!

Maak nu de opdrachten op de volgende slides.

Probeer steeds te bedenken waarom er wel/niet een tussen -n of tussen -s moet worden geschreven.

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

rijst+vlaai

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

montage+ afdeling

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

ruimte+ gebrek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

stad +schouwburg

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

plat + grond

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

knarsen+ tanden

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

geboorte + golf

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

dag + raad

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

gerst + pap

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

paard + staart

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

opname + wagen

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

hart + lust

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

chocoladetaart of chocoladepudding

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

hoofdletters en kleine letters

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

Europees kampioenschap en wereldkampioenschap

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

zestienjarigen tot achttienjarigen

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

financieel beleid en personeelsbeleid

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

bouwplannen en bouwprojecten

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

herfstvakantie, kerstvakantie en zomervakantie

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

olijfolie en zonnebloemolie

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

theekopje en koffiekopje

Schrijf het woord korter op. Gebruik een weglatingsstreepje als dat kan.

ijsberen en bruine beren

Tot slot:
Leg in je eigen woorden uit wanneer je een weglatingsstreepje gebruikt.

Lesdoel behaald?

Ik kan de juiste regels toepassen bij het schrijven van samenstellingen en samentrekkingen.

1. Ja
2. Nee

Zo nee?

Kijk en luister dan naar de uitleg in de filmpjes op slide 62 t/m 64. 

Maak daarna de extra opdrachten op slide 65.

0

0

0

Extra oefenen

Klik op de linkjes om extra te oefenen.

http://www.cambiumned.nl/tussenn.htm http://www.passito.be/index_bestanden...

http://www.cambiumned.nl/hpoeftussenk... http://www.passito.be/index_bestanden...

http://users.skynet.be/hildedoms/HotP...