Hoofdstuk 1.5 en 1.6

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom! 

Welkom!

Vandaag

Korte herhaling 1.4

Theorie 1.5 en 1.6

Checkvragen/ werken aan opdrachten

Afsluiting

Samenstelling van de beroepsbevolking in India; zet de jaartallen in het juiste diagram.

1950

1980

2015

Tekst

Tekst

De verdeling van de beroepsbevolking

geeft informatie over de welvaart in een land. De

cirkeldiagrammen tonen de verdeling van de 

beroepsbevolking in 3 verschillende landen.

Sleep de cirkeldiagrammen naar het 

bijbehorende land.

Nederland

Zuid-Afrika

Mali

De opschuiving in sectoren leidt steeds weer tot een andere internationale arbeidsverdeling. Dat zie je aan de verdeling van de beroepsbevolking, maar ook aan de samenstelling van het exportpakket. 

Hier wordt voor vijf groepen van landen het belangrijkste exportproduct genoemd. De exportproducten staan in willekeurige volgorde. De nummers geven de positie van deze groep van landen in figuur 15 aan.

Sleep het belangrijkste exportproduct (rechts) naar het nummer van het bijbehorende land (links).

2

3

4

5

6

hightech industriegoederen

landbouw-gewassen

kleding en schoenen

electronica en huishoudelijke apparaten

financiële/zakelijke diensten

IJzererts en soja

Mobieltjes en computers

Geen inkomen als je ziek bent

Het volk wordt gehoord

Het volk laat zich horen

In 2014 was deze licht negatief

Exportpakket

Bevolkingsparticipatie

Importpakket

Informele sector

Democratisering

Handelsbalans

Stel het exportpakket van een centrum land en  perifeer land samen

Centrumland

Periferie

Bekijk  de Afrikaanse landen waar 40-50 procent van de bevolking in extreme armoede leeft.

Op welke drie andere terreinen deze landen ook hoog zullen scoren. (er blijven antwoorden over!)

Terrein 1

Terrein 2

Terrein 3

aandeel beroepsbevolking in dienstensector 

aandeel grondstoffen in exportpakket 

hoge score VN-ontwikkelingsindex 

verstedelijkingstempo

verstedelijkingsgraad

vergrijzing

vruchtbaarheid 

bevolkingsdichtheid

§1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

Leerdoelen 1.5

Je weet hoe het wereldbeeld er voor een aantal demografische kenmerken uitziet.

Je weet hoe je een land dat behoort tot het centrum, tot de semiperiferie en tot de periferie aan demografische kenmerken kunt herkennen.

Je begrijpt waarom arme landen een veel hoger geboortecijfer hebben dan de rijke landen.

Je begrijpt het verband tussen de verschillende demografische patronen op de wereldkaart.

Je kunt een bevolkingsgrafiek lezen en interpreteren.

Je kunt de juiste kaartvaardigheden toepassen om een kaart te bestuderen (selecteren, lezen, indelen, vergelijken, verklaren) of om een kaart te maken.

Bevolkingsgroei:

geboortecijfer - sterftecijfer = natuurlijke groei

vestiging - vertrek = sociale groei

Hoe lager de welvaart, hoe hoger de natuurlijke bevolkingsgroei.

Waarom is he geboortecijfer in arme landen veel hoger dan in rijke landen?

• Verschil in leeftijdsopbouw
• Verschil in opleiding
• Verschil in religie
• Verschil in cultuur
• Verschil in zuigelingensterfte
• Verschil in welvaart

Bevolkingsopbouw in bevolkingsdiagram

Demografisch transitiemodel

Demografisch transitiemodel

Overgang hoog geboorte- en sterftecijfer naar laag niveau.

Demografisch transitiemodel

Voorbeelden van diverse bevolkingsdiagrammen en fase van ontwikkeling van landen. 

Demografische druk

De verhouding tussen de niet-actieve bevolking (0-20 en 65+) en de actieve bevolking.

In een land is de demografische druk 40%. Wat betekent dat?

Van de 100 inwoners behoren er 40 tot de niet-actieve bevolking.

Demografische druk

 Aantekening § 1.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei

• Bevolkingsgroei op twee manieren:
• 1. Geboortecijfer – sterftecijfer = natuurlijke groei
  
• 2. Vestiging – vertrek = sociale groei
  

• Samenhang welvaart en bevolkingsgroei:
• Regel: Hoe lager de welvaart, hoe hoger de natuurlijke bevolkingsgroei.
  

• Waarom is het geboortecijfer in arme landen veel hoger dan in rijke landen?
  
• Verschil in: leeftijdsopbouw, opleiding, religie, cultuur, zuigelingensterfte en welvaart

Vul de juiste antwoorden in.

Uit de vorm van een bevolkingsdiagram kun je de kenmerken van de leeftijdsopbouw aflezen. Bekijk de afbeelding.

Het belangrijkste kenmerk van de piramidevorm is het......... geboortecijfer. Deze vorm zie je vooral in..........landen. Het bevolkingsdiagram van China .......... de eenkindpolitiek werd ingevoerd. De piramidevorm hoort bij..........van het demografische transitiemodel.

hoge

arme

had ook een piramidevorm voordat

fase 1 en 2

Plaats Nederland van nu op de juiste plek in het demografisch transitie model:

Is in veel arme landen lager dan in rijke landen

Ook een manier om vergrijzing op te vangen

De pushfactoren winnen

Geboorte- en sterftecijfer gaan samen 

met bevolkingsgroei

Voorspeller dat de Russische bevolking 

na 2025 afneemt

In ontwikkelde landen rond de 1,6

Sterftecijfer

Migratie

Leeftijdsopbouw

Demografisch transitiemodel

Vertrekoverschot

Vruchtbaarheid

Hoge groene druk

Hoge grijze druk

Armer land

Rijk land

Fase 3 Demografische transitie

Fase 5 Demografische transitie

In de toekomst een tekort aan arbeiders

In de toekomst een overschot aan arbeiders

Zeer laag geboortecijfer

Dalend geboortecijfer

Verbind de bevolkingsdiagrammen met de plek in het Demografische Transitiemodel

Plaats de onderstaande landen juist in het demografisch transitie model:

Vul de juiste antwoorden in.

Uit de vorm van een bevolkingsdiagram kun je de kenmerken van de leeftijdsopbouw aflezen. Bekijk de afbeelding.

Bij de urnvorm..........het geboortecijfer. Er is vaak een.......... Het bevolkingsdiagram van China..........de invoering van de eenkindpolitiek ook een urnvorm. De urnvorm hoort bij..........van het demografische transitiemodel.

heeft door

fase 4 en 5

sterfteoverschot

daalt

Theorie §6

Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking

Relatie: hoe hoger/lager de verstedelijkingsgraad, hoe meer/minder de stedelijke bevolking toeneemt.

leerdoel

Wat is het verband tussen welvaart en de mate van verstedelijking?

Hoe armer een land (periferie en semi-periferie), hoe lager de verstedelijkingsgraad, maar hoe hoger het verstedelijkingstempo.

Regel: hoe armer een land, hoe lager de verstedelijkingsgraad, maar hoe hoger het verstedelijkingstempo

Regel: in rijke landen (centrum) is de urbanisatiegraaad juist hoog en het tempo laag. 

Waarom is dat zo?

Verstedelijking vlakt in centrumlanden af: door welk proces?

• Suburbanisatie Wat is dat en waardoor ontstaat suburbanisatie?

Oorzaken voor het afvlakken van verstedelijkingsgraad in centrumlanden zijn:

1. Welvaart neemt toe > men kan verder van het werk buiten de stad wonen
2. Infrastructuur verbetert
3.  Ook veel bedrijven suburbaniseren > dus meer werkgelegenheid buiten de centrale stad. 

 Dus: suburbanisatie

Megasteden: 

steden met meer dan 10 miljoen inwoners. 

Waar liggen de meeste megasteden?

Primate city en primacy

• Primate city

- Stad die verreweg de grootste is in een land, vaak het centrum van politiek en economie

• Primacy

-Verschil tussen het aantal inwoners van de grootste en tweede stad in een land.

§6 Overzicht

Regel: hoe armer een land, hoe lager de verstedelijkingsgraad, maar hoe hoger het verstedelijkingstempo

In centrum en periferie vind je megasteden, de meeste primate cities vind je in de periferie. 

Waarom leidt suburbanisatie tot het afvlakken van verstedelijking in centrumlanden?

1. Welvaart neemt toe > men kan verder van het werk buiten de stad wonen
2. Infrastructuur verbetert
3.  Ook veel bedrijven suburbaniseren

Opdrachten

Werk aan de opdrachten van paragraaf 1.5 en 1.6. 

rijk land

arm land

arm land

rijk land

hoge verstedelijkingsgraad

lage verstedelijkingsgraad 

hoog verstedelijkingstempo 

laag verstedelijkingstempo

megastad

wereldstad

verstedelijkingstempo

mechanisering

verstedelijking

suburbanisatie

Lagos, meer dan 10 miljoen inwoners

Londen

Proces waarbij het aandeel van de stadsbevolking stijgt

Door dit proces in de landbouw nam de verstedelijkingsgraad in westerse landen snel toe

Jaarlijks neemt de stadsbevolking in dit land met wel 4% toe

Remt verdere stedelijke groei van de centrale steden in de centrumlanden na 1960

Niet van toepassing

Weinig ouderen

Afname van het aantal kinderen

Voldoende arbeiders

Vorm van piramide

De bevolking zal nog groeien

De verstedelijking neemt toe

De vorm verteld dat het een heel arm land is.

Wat is een Primate City?

1. Een stad die veel groter is dan de 2de stad in het land
2. Een stad die veel belangrijker dan de 2de stad in het land
3. Een stad die minder belangrijk is dan de 2de stad in het land
4. Een stad die minder klein is dan de 2de stad in het land

Amsterdam is een primate city

1. Juist
2. Onjuist

Een primate city

1. Heeft altijd meer dan 10 miljoen inwoners
2. Is altijd de hoofdstad
3. Is verre weg de grootste stad in een land
4. Ligt altijd aan de kust

Vragen?
(Geen vraag, noteer dan 'geen' of ' nee')

Wat vond je van de les?

😒🙁😐🙂😃