H3 Taalverzorging les 2 - Samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Leerdoelen Taalverzorging 5

4. Ik weet wat de kenmerken zijn van een hoofdzin.

5. Ik weet wat de kenmerken zijn van een bijzin.

6. Ik kan hoofd- en bijzinnen onderscheiden in een samengestelde zin.

"Tijdens de toetsweek hebben we geen gewone lessen."

Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin?

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Hoe spel je bijvoeglijk naamwoord in deze zin:
Haal de ... prijzen deze week op.

1. verlote
2. verloote
3. verlootte
4. verlotte

Welk woord is goed gespeld?

1. bacterieën
2. zeëen
3. koloniën
4. ge-evalueerd

Leerdoelen Taalverzorging 5

4. Ik weet wat de kenmerken zijn van een hoofdzin.

5. Ik weet wat de kenmerken zijn van een bijzin.

6. Ik kan hoofd- en bijzinnen onderscheiden in een samengestelde zin.

7. Ik kan bijvoeglijke naamwoorden goed spellen

8. Ik weet wanneer ik een trema moet gebruiken

"Zorg voor warme kleren als je in het bos loopt."

Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin?

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Enkelvoudige of samengestelde zin?

'Ik ben moe en ik heb geen zin om te gaan trainen.'

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Verander tijd: 'Ik was moe en had geen zin om te gaan trainen'.

'Ben' en 'heb' veranderen, dus 2 persoonsvormen, dus samengestelde zin. 

Merk op dat in allebei de zinnen het onderwerp naast de persoonsvorm staat. Het zijn dus allebei hoofdzinnen. 

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin bestaat uit hoofdzin(nen) en bijzin(nen). Als zo'n zin opgebouwd is uit twee of meer hoofdzinnen, dan is er sprake van nevenschikking. Hebben we te maken met hoofdzin en bijzin, dan is er sprake van onderschikking. 

Verschil hoofdzin en bijzin

In elke samengestelde zin zit minstens één hoofdzin. Die is het belangrijkst. Persoonsvorm en onderwerp staan naast elkaar en er kan niets tussen komen te staan. Maken we de zin vragend, dan komt de persoonsvorm van de hoofdzin vooraan te staan. 

Bij een bijzin staan persoonsvorm en onderwerp niet direct naast elkaar óf ze staan wel naast elkaar en je kunt er een woord (bijvoorbeeld eigenlijk of niet) tussen zetten. 

Mevrouw Luttema en meneer Boor gaan mee als extra begeleiders, maar dat is nog niet zeker.

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + bijzin
4. Bijzin + hoofdzin

''Ik koop vaak Oreo's, omdat ik koekjes lekker vind.''

1. Hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin

Sandy luisterde geïnteresseerd toen de geschiedenisdocent vertelde dat de middeleeuwse maatschappij was opgebouwd als een piramide.

1. Hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Hoofdzin + bijzin + hoofdzin
4. Hoofdzin + bijzin + bijzin

Wat de boeren op het land verbouwden, moesten ze deels afstaan aan hun heer, want diens personeel moest ook eten.

1. Hoofdzin + bijzin + bijzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + bijzin + hoofdzin

De heer bestreed met zijn ridders de vijand, opdat hij die zou verjagen, zodat zijn grondgebied onaangetast zou blijven.

1. Hoofdzin + bijzin + bijzin
2. Hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. Bijzin + hoofdzin + hoofdzin
4. Bijzin + hoofdzin + bijzin

"Tijdens de toetsweek hebben we geen gewone lessen."

Is dit een enkelvoudige of samengestelde zin?

1. enkelvoudige zin
2. samengestelde zin

Trema

• Uitspraakprobleem tweeklank voorkomen (reünie)
• Meerdere klinkers achter elkaar (mozaïek)
  
• Telwoorden (tweeëntwintig)
• Let op klemtoon bij woorden op -ie (bacteriën / knieën)
• Uitzondering: Franse en Latijnse woorden (museum, opticien)
  
• Uitzondering: niet in samenstellingen (na-apen, zee-egel)

Bijvoeglijk naamwoord

• +e achter het woord, tenzij "een" bij een "het-woord" (een leuk meisje)
• Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord +n (zilveren, houten)
• Uitzondering: nieuwe stoffen (plastic)
• Werkwoord wordt bijvoeglijk naamwoord: 
  

Voltooid deelwoord +e --> dubbele letters verdwijnen

Dubbele letters nodig voor uitspraak --> dubbele letters blijven

Voltooid deelwoord op -en --> geen +e

Aan de slag

Bestudeer blz. 9 en 10, 26 en 31

Maak opdr. 5, 6, 16 en 19