Pijn in de GHZ

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-3

Pijn in de GHZ

Inleiding

Als begeleider en zorgverlener van mensen met een verstandelijke beperking moet je alert zijn op pijnsignalen bij cliënten. Pijn is een belangrijk waarschuwingssignaal voor een ziekte of aandoening. Er is een tekort aan inzicht in de pijnbeleving bij mensen met een verstandelijke beperking. Terwijl juist mensen met bijvoorbeeld het downsyndroom kwetsbaar zijn voor pijnlijke aandoeningen en hun levensverwachting is toegenomen.

Lees meer: https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/thema-s/gezondheid/pijnbeleving

Wat wil je weten/leren?

Wat is pijn?

Pijn is een onplezierig waarschuwingssignaal van het lichaam bij een te sterke prikkeling. Er zijn verschillende typen pijn en pijn kan een symptoom zijn van verschillende aandoeningen.

Bij lichamelijke pijn komen stoffen vrij (zoals prostaglandines) die de pijnreceptoren van de pijnzenuwen prikkelen. Wanneer een pijnzenuw wordt geprikkeld gaat een signaal naar het ruggenmerg en vervolgens naar de hersenen. In de hersenen vindt de bewustwording van de pijn plaats.

Pijn

Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak een combinatie van lichamelijke en verstandelijke beperkingen, die vervolgens kan leiden tot lichamelijke problemen die pijn met zich mee (kunnen) brengen (4), bv:

- Cerebrale parese, afwijkend looppatroon of rolstoel gebonden zijn

- Contracturen

- Niet ADL-zelfstandig zijn (m.a.w. is er iemand anders die bepaald hoe hard je wordt afgedroogd bijvoorbeeld)

Pijn

- Hoofdpijn door veelvuldig medicatie gebruik

- Vallen (ook i.v.m. afwijkend looppatroon en slechtere visus)

- Osteoporose

- Reflux oesophagitis

- Minder mogelijkheden kunnen bedenken om de pijn te verlichten

- Slaapproblemen

Soorten pijn

Acute pijn - Pijn die recent is begonnen, waarschijnlijk kort duurt en meestal samenhangt met letsel of ziekte. Ook kan sprake zijn van een inflammatoire respons, waardoor de pijn wat langer dan acuut kan duren maar nog niet meteen chronisch is.

Subacute pijn - Pijn die aanwezig is gedurende minimaal zes weken en maximaal drie maan-den.

Soorten pijn

Chronische pijn - Pijn die aanhoudt voorbij het punt, waarop genezing naar verwachting volledig zou zijn (meestal drie maanden) of die optreedt bij ziekteprocessen waarbij geen genezing plaatsvindt. Chronische pijn kan ernstige psychische, lichamelijke, functionele en sociale gevolgen hebben en ook worden ervaren wanneer er geen aanwijzingen voor weefselschade zijn.

Soorten pijn

Chronische pijn kan worden onderverdeeld in:

· Chronische pijn zonder aantoonbare lichamelijke oorzaak: Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

· Chronische neuropathische pijn

· Chronische pijn als gevolg van een lichamelijke oorzaak (bv artrose of kanker). Hier-bij is de pijn wel verklaarbaar vanuit een lichamelijke oorzaak.

· Combinaties van bovenstaande 3 categorieën

Soorten pijn

Nociceptieve pijn - Pijn als gevolg van een actieve of dreigende weefselschade waardoor de aan de buitenzijde van het lichaam gelegen pijnsensoren worden geactiveerd. Bijvoorbeeld door stoten of vallen.

Neuropathische pijn - Pijn als gevolg van een beschadiging aan, een verstoring in de werking van, het zenuwstelsel. Een voorbeeld is fantoompijn.

Soorten pijn

Gebits-en mondproblemen kunnen voor pijn zorgen en deze komen veel voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Daarbij lopen zij ook meer risico op tandbederf en tandvleesontsteking door minder toezicht op mondhygiëne en eetgewoonten als ze zelfstandig of begeleid wonen, of omdat ze van anderen afhankelijk zijn voor het goed uitvoeren van de dagelijkse mondzorg.

Model vanLoeser

Naarmate de pijn langer duurt zullen de buitenste aspecten (pijnbeleving en pijngedrag) een grotere rol gaan spelen.

Pijn

Mensen met een verstandelijke beperking kunnen niet altijd aangeven dat ze ergens pijn hebben. Bovendien herkennen verzorgers of begeleiders de signalen vaak niet. Herkennen en behandelen van pijn kan het leven van mensen met een verstandelijke beperking aanzienlijk verbeteren.

Lees meer: https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/tips-tools/tools/weet-jij-of-iemand-met-een-vb-pijn-heeft

Pijnsignalen herkennen

Hoe komt het dat begeleiders pijn bij mensen met een verstandelijke beperking minder goed herkennen? 

• Omdat mensen langer leven, hebben meer mensen met een verstandelijke beperking last van ziekten en ongemakken die horen bij ouder worden. 
• Vaak kunnen zij niet aangeven waar zij last van hebben. 
• Zorgmedewerkers herkennen de signalen vaak onterecht niet als pijnsignalen.

Pijnsignalen herkennen

• Door eerdere nare ervaringen proberen sommigen cliënten te verbergen dat ze pijn hebben omdat ze bang zijn voor wat er met ze zal gebeuren. 
• Begeleiders die tijdelijk voor iemand zorgen kennen de cliënt minder goed en zullen een kleine verandering in zijn gedrag minder snel als pijnsignaal inschatten.

Pijnsignalen herkennen

• Iemand met dementie kan vaak niet aangeven waar hij in het lichaam pijn voelt. 
• Vaak denken mensen onterecht dat iemand met een verstandelijke beperking een hoge pijndrempel heeft.

Een cliënt heeft pijn, en dan?

Als je merkt dat een cliënt pijn heeft: 

• Ga met de cliënt naar de huisarts. Jouw ervaring met de cliënt helpt de arts bij de diagnose. 
• Overleg met een leidinggevende bij twijfel over de juiste pijnbehandeling.
• Ga na of de cliënt goed zit met voldoende steun. 
• Kijk of je zonder medicijnen iets kan doen tegen de pijn. Denk daarbij aan massage, muziek of een warm bad. Door de ontspanning zal de cliënt de pijn meestal beter kunnen verdragen.

www.kennispleingehandicaptensector.nl

Wat zie je in het dagelijks werk van pijn en pijnobservaties?

Voorbeelden van signalen

• Mimiek: fronsen, ogen knijpen, lijn tussen neus en mondhoek, grimassen
  
• Ontwijken, afweren of beschermen
• Kreunen, huilen, jammeren, schreeuwen, gillen
• Veranderingen in slaap of vermoeidheid
• Veranderingen bij eten of drinken
• Veranderingen bij verzorging of dagelijkse activiteiten

Gezichtenschaal

Repos

Wat houdt dit in?

Is dit voor jou cliëntengroep toepasbaar?

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/tips-tools/tools/pijnobservatielijst-repos

Vragen?