Lezen - Tekstopbouw en hoofdgedachte

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Tekstopbouw en hoofdgedachte

Leerdoelen herhalen

Je weet hoe een tekst is opgebouwd.

Je weet wat de hoofdgedachte is.

Je kan de hoofdgedachte in een tekst vinden. 

Opbouw van een tekst

Vaak bestaat een tekst uit drie delen:

• inleiding
• middenstuk
• slot

Inleiding

Middenstuk

Slot

Je maakt kennis met het onderwerp van de tekst. 

- voorbeeld of verhaaltje (anekdote)

Je leest over verschillende delen van het onderwerp: deelonderwerpen.

Het belangrijkste van een tekst wordt vaak herhaald, soms een wens of toekomstbeeld.

Deelonderwerpen

Verschillende onderwerpen in het middenstuk.

Een alinea in het middenstuk heeft vaak een deelonderwerp.

Tussenkopjes

Soms hebben alinea's in het middenstuk ook tussenkopjes.

Een tussenkopje is een titel boven een alinea.

Een tussenkopje helpt vaak bij het deelonderwerp.

Hoofdgedachte

Eén zin: 

het belangrijkste wat in de tekst over het onderwerp wordt gezegd. 

Wat is de hoofdgedachte van de tekst?

1. de belangrijkste zin van een alinea
2. het onderwerp van de tekst
3. een uitspraak waar je het wel of niet mee eens bent
4. het belangrijkste wat over het onderwerp wordt gezegd in één zin

Wat is een deelonderwerp?

1. Het onderwerp van de tekst
2. De titel van de tekst
3. Het onderwerp van een alinea
4. De bron van de tekst

Zinsdelen

Een zin / bestaat / uit zinsdelen.

Alles wat voor de persoonsvorm staat of kan staan is 1 zinsdeel.

Zinsdelen

• Alles voor de persoonsvorm is één zinsdeel.
• Alle werkwoorden zijn aparte zinsdelen.
• Alles wat je voor de persoonsvorm kan zetten is een zinsdeel.

Zinsdelen benoemen

persoonsvorm (pv) herkennen: 

vraagproef

tijdproef

getalproef

onderwerp (ow)

wie / wat + pv

Wat is het onderwerp?

Ersin legt het onderwerp uit.

1. Ersin
2. legt
3. het onderwerp
4. uit

werkwoordelijk gezegde (wg)

alle werkwoorden in een zin (let op ww als uitstappen, instappen, aankleden, uitgeven, opschrijven enz.)

lijdend voorwerp (lv)

wie / wat + wg + ow

Wat is het werkwoordelijk gezegde (wg)?

Marina legt het onderwerp uit.

1. Marina
2. legt
3. het onderwerp
4. legt uit

Lijdend voorwerp (lv)

wie / wat + wg + ow

Mildred heeft gisteren een boek gekocht. 

Maak een juiste zin met de onderstaande zinsdelen:
eentonige heeft de aanbidder geschreven een brief

Wat is het werkwoordelijk gezegde:
De aanbidder heeft een eentonige brief geschreven.

De film is grotendeels gebaseerd op het leven van de kritische mentor.

1. Werkwoordelijk gezegde = is
2. De kritische mentor = onderwerp
3. Het leven = onderwerp
4. Werkwoordelijk gezegde = is gebaseerd

Na regen komt zonneschijn.

1. Na regen = onderwerp
2. Er staat geen onderwerp in de zin.
3. Komt = lijdend voorwerp
4. Zonneschijn = onderwerp

Na het concert publiceerde de krant een kritische recensie.

1. Dit is een samengestelde zin
2. Publiceerde = onderwerp
3. een kritische recensie = lijdend voorwerp
4. na het concert = lijdend voorwerp

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?
Leona geeft elk jaar een exclusief feest.

1. Leona
2. geeft
3. elk jaar
4. een exclusief feest