CELLEN

• anatomie en fysiologie
• MBO
• Studiejaar 1

CYTOLOGIE = CELLEER

LESDOELEN

• Bestuderen van de bouw, ligging en functie van cellen

• Verschillende begrippen van de cel opbouw bestuderen 

INHOUD VAN DE LES

• Organismen 
• Bouw van een cel
• Levensverrichtingen van een cel
• Osmose en diffusie
• Celdeling
• Ontwikkeling van een bevruchte eicel
• Vochtverdeling in het lichaam

WAT IS EEN CEL?

De kleinste eenheid van een levend organisme

LEVENSVERRICHTINGEN VAN EEN CEL

• Animale levensverrichtingen 

• Vegetatieve levensverrichtingen 

ANIMALE LEVENSVERRICHTINGEN:

• Prikkelbaarheid

• Beweging

VEGETATIEVE

 LEVENSVERRICHTINGEN:

• Groei

• Stofwisseling

• Voortplanting 

ARBEIDSVERDELING BIJ MEERCELLIGE ORGANISMEN

• Er zijn cellen met een verschillende bouw en met verschillende taken

• Een groep cellen met dezelfde bouw en taken = een weefsel

MICRO-ORGANISMEN = EENCELLIGE ORGANISMEN

MACRO-ORGANISMEN = MEERCELLIGE ORGANISMEN:

• Mensen
• dieren
• Planten

MICRO-ORGANISMEN

• Dierlijke: amoebe, pantoffeldiertje
• Plantaardige: bacterie, gist 

BOUW VAN EEN CEL

• Cellichaam
• Celkern = nucleus
• Chromatine
• Centraallichaampjes
• Membranen 

CELLICHAAM EN CELKERN

• Zijn opgebouwd uit protoplasma:

• In het cellichaam: celplasma = cytoplasma
• In de celkern: kernplasma = nucleoplasma

PROTOPLASMA

Dit is water met daarin allerlei opgeloste stoffen

VORMEN VAN PROTOPLASMA

• Solvorm = vloeibare vorm (60 a 70% water)

• Gelvorm = gelei-achtige vorm (minder vocht) 

CELLEN ZONDER KERN

• Rode bloedcellen = Erytrocyten

• Bloedplaatjes = Trombocyten 

CHROMATINE = EIWITKORRELS

• Zitten in de celkern 

• Ze vormen de chromosomen

• Chromosomen bestaan uit DNA met genen (erfelijk materiaal)

CHROMOSOMEN

• Een menselijke cel heeft 46 chromosomen

• De chromosomen hebben ieder 2 dezelfde delen = chromatiden

MEMBRANEN

= Vliezen = wanden

Via deze wanden vindt stofwisseling plaats

• Celmembraan = celwand om het cellichaam
• Kernmembraan = kernwand om de kern

Bij mensen en dieren zijn membranen opgebouwd uit:

• Eiwitten = proteïnen
• Vetten = lipiden

Bij planten zijn membranen opgebouwd uit:

• Cellulose

2 CENTRAALLICHAAMPJES

• Zitten bij de celkern

• Spelen een belangrijke rol bij celdeling (voortplanting) 

MEMBRANEN

• Ze zijn semi-permeabel = half doorlaatbaar of selectief

• Sommige stoffen kunnen wel door de wand en sommigen niet

OSMOSE

• = uitwisseling van oplosmiddel door een 

semi-permeabel membraan

• Het oplosmiddel gaat van lage concentratie stoffen naar hoge concentratie

DIFFUSIE

• = spontane uitwisseling van gassen met gassen of vloeistoffen met vloeistoffen

• Het gaat altijd van hoge concentratie stoffen naar lage concentratie

OSMOSE

Bij stofwisseling in de cellen

DIFFUSIE

Bijvoorbeeld bij de ademhaling

CELDELING

• Directe deling

• Indirecte deling = mitose en meiose

DIRECTE DELING

• Alleen bij ééncellige organismen = micro-organismen

• De celkern en het cellichaam delen tegelijk

MITOSE

• Eerst deelt de celkern en dan deelt het cellichaam

• Tijdens deze deling verdubbelen de chromosomen van 

46 naar 92

MEIOSE

• =Reductiedeling

• Bij rijpe geslachtscellen (eicellen en zaadcellen)

• Het aantal chromosomen wordt gehalveerd van 46 naar 23

BEPALING VAN HET GESLACHT VAN EEN BABY

• Een rijpe eicel heeft 23 chromosomen:

22 + een X-chromosoom

• Een rijpe zaadcel heeft 23 chromosomen:

22 + een Y of een X- chromosoom

• XX is een meisje
• XY is een jongen

AANTAL CHROMOSOMEN BIJ MENSEN

• Bij een cel die NIET aan het delen is: 46

• Bij een cel die WEL aan het delen is: 92

• Bij een rijpe geslachtscel (eicel of zaadcel): 23

• Bij een bevruchte eicel: 46

VOCHTVERDELING IN HET LICHAAM

• Het lichaam bevat 60 a 70% water:

• Ongeveer 40% in de cellen = intracellulair
• Ongeveer 15% tussen de cellen = in het weefsel = extracellulair
• Ongeveer 5% in de bloedbaan