1.5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 1: Inleiding in de biologie

1.5 Transport door membranen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Membranen

• Fosfolipiden dubbellaag met hydrofiele kop (P) en hydrofobe staart (2 vetzuurmoleculen --> 1 verzadigd + 1 onverzadigd)
• Eiwitmoleculen: transport stoffen in/uit cel
• Receptoren met koolhydraatketens: herkenning
• Cholesterol: stevigheid

Binas 79D, 67G2+3

Focus deze les:

Celmembraan als grens tussen intern en extern milieu van de cel

Concentratie berekenen

• Oplossing: oplosmiddel (meestal water) + één of meer opgeloste stoffen 
• Concentratie: hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel

Eenheden: 

• g/L of g L-1
• g/dm³ of g dm-3
• percentage
• ppm (parts per million) -> 1 ppm = 0,0001%

Bekend voorbeeld:

• Komt in bloedbaan van patiënt
  
• Oplossing van 0,9% keukenzout 
• 9 gram keukenzout oplossen in 991 gram water

Celmembranen en membranen van organellen zijn semipermeabel: diffusie en osmose spelen een belangrijke rol bij het transport van stoffen in cellen van organismen.

Vormen van transport

Passief

• Diffusie (klein en hydrofoob = door fosolipidelaag): vet, O2, N2, CO2, H2O (tráág)
• Gefaciliteerde diffusie (groot of hydrofiel = door uniek eiwitpoortje): Na+, K+ en Ca+ (porie-eiwit), glucose (transporteiwit), H2O (aquaporine)

• Actief

Diffusie

• Verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof 

• De moleculen verdelen zich gelijkmatig (homogeen) over de beschikbare ruimte -> de concentratie wordt uiteindelijk overal gelijk

• Diffusiesnelheid: snelheid waarmee moleculen van een opgeloste stof zich homogeen over de ruimte verdelen (afhankelijk van temperatuur en medium)

• Permeabel membraan
• In cellen: O2 en CO2

• Kost geen energie (ATP)

Osmose

• Diffusie van water door een semipermeabel membraan

• Semipermeabel/selectief permeabel membraan: hier kunnen kleine moleculen wel doorheen en grote niet

• De opgeloste stoffen 'trekken' water aan

• Watermoleculen verplaatsen van hoge concentratie naar lage concentratie -> hierdoor daalt waterniveau rechts en stijgt waterniveau links in oplossing, waardoor concentratie afneemt totdat LINKS = RECHTS

• Osmotische waarde: de hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid
  
• Water verplaatsing door semipermeabel membraan: van oplossing met lage osmotische waarde naar oplossing met hoge osmotische waarde
  
• Osmotische druk: 'aanzuigkracht' door opgeloste deeltjes op het water
• Hoe hoger de osmotische waarde, hoe hoger de osmotische druk

De gevolgen van de verandering van de osmotische waarde in de omgeving van dierlijke cellen (rode bloedcel)

De gevolgen van de verandering van de osmotische waarde in de omgeving van plantaardige cellen

Het huiswerk:

1.5

Bestudeer blz. 47 t/m 58.

Maken + nakijken opdr. 82 t/m 92.