VW5 literatuur Vallen is als vliegen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Wat is dit voor een soort boek?

• Uphoff zegt dat ze niet alleen voor zichzelf schrijft, maar ze schrijft voor de verzwegen verhalen. Om daar vorm aan te geven (Brommer op zee) --> Incest
• Uphoff gebruikt graag verhalen van andere schrijvers. Literatuur helpt je om de wereld te begrijpen --> veel intertekstualiteit in dit boek.

Vragen over de eerste 2 pagina's

1. Wat gaat er mis in de winter waardoor de "ik" in een moeilijke fase van haar leven raakt?
2. Is de "ik" betrouwbaar?
3. Wordt het onderwerp (incest) genoemd?
4. Op de volgende dia's zie je de  "opdracht" (vooraan in het boek) en daarna de "stamboom" (achterin). Wat valt je op?

1. - De schrijfster heeft een boek gepubliceerd waar haar partner Oleg heel boos om is geworden --> een crisis in de relatie.
   - De schrijfster had altijd steun aan literatuur. De literatuur die zij zelf schreef en die ze las van anderen ("Bijbelse verhalen, mythen, sagen, gruwelijke sprookjes". Nu lukt het haar niet meer om te schrijven 
2. Vooraan zie je aan de letters dat dat echt de personen zijn uit de familie Uphoff. Achteraan zie je een stamboom met de personages. De namen doen vaak sprookjesachtig aan. Dat is fictie. Het hele boek is er een frictie tussen fictie en werkelijkheid. Achteraan staat ook nog een bronnenlijst. Die versterkt de suggestie dat er een (wetenschappelijk) onderzoek plaatsvindt.
3. Wordt het onderwerp (incest) genoemd? nee: in het hele boek worden de woorden dader, slachtoffer en incest niet genoemd. De schrijver kiest heel bewust haar woorden om haar verhaal neer te zetten. Haar vader is meer dan een dader, zij voelt zich niet een slachtoffer. De scènes die gaan over incest zijn heftiger dan dat het woord incest dat duidelijk kan maken.

De opdracht

Voor in het boek

Het boek lijkt te bestaan uit een aantal "schillen". De opdracht en de stamboom komen overeen. Bij de stamboom gaat het om fictieve namen, bij de opdracht gaat het om de echte initialen van de familieleden van Uphoff.

Na de opdracht volgt het motto.

De stamboom

Achterin

Motto

Wat doet deze tekst met je?

Het motto uit Faust van Goethe

Geen paniek, maar het is gruwelijk wat je te zien zult krijgen. --> Het verhaal zal gruwelijk zijn. Men zal het dood willen zwijgen (zoals ook vaak bij incest gebeurt). De lezer zal hier ongemakkelijk van worden? Wat staat hem te wachten?

Dit motto spiegelt het slot: Heksensabbat. Deze titel verwijst weer naar Faust.

Ruimte

1. Hoe speelt ruimte een rol in dit fragment?

1. In dit fragment is het enige wat van belang is de winter. Dit jaargetijde past bij het sombere, donkere, koude gevoel.
   Daarnaast zou nog 'boshut' genoemd kunnen worden: onevenwichtige, lelijke constructie zonder karakter  tegenover Oleg en de ik die de enige originele objecten zijn.

Ruimte in de rest van het boek

• Ruimte is gekoppeld aan tijd
• Een voorwerp roept een herinnering op --> geen chronologie
• Kan chronologie wel een dergelijk boek?

1. In dit fragment is het enige wat van belang is de winter. Dit jaargetijde past bij het sombere, donkere, koude gevoel.
   Daarnaast zou nog 'boshut' genoemd kunnen worden: onevenwichtige, lelijke constructie zonder karakter  tegenover Oleg en de ik die de enige originele objecten zijn.
2. Wanneer je iets verwerkt uit je vroege jeugd is het bijna onmogelijk om hier chronologisch over te vertellen: hoe kun je de herinneringen die je hebt weggestopt en die weer langzaam opkomen, plaatsen in chronologische volgorde? 
3. Zoals de schrijfster zegt in het filmpje speelt Utrecht / Lombok ook een grote rol.

Wat maakt Vallen is als vliegen N5?

•  Veel intertekstualiteit --> ze is op zoek naar woorden om ingewikkelde gebeurtenissen vorm te geven.
  
• Uphoff zegt zelf:
  Vaak bij een dergelijk verhaal word je door anderen teruggedrongen tot de identiteit van slachtoffer. Anderen zeggen: "We waren er niet bij. Neem je verhaal maar mee naar de dader". En de dader onttrekt zich aan de verantwoordelijkheid. --> Uphoff wil het verhaal uit de dader-slachtoffer verhouding halen. Vandaar het begin: "Lezer, ..."

Door de lezer erbij te betrekken, heeft de lezer ook een plicht. Het verhaal is er alleen maar, als de lezer er is. De lezer krijgt ook een verantwoordelijkheid, hij kan zich niet aan het verhaal onttrekken.

Wat maakt Vallen is als vliegen N5?

•  Invloed van filosofen en literatuurwetenschappers
• Veel metaforen
• Veel paradoxen. Waarom? Heel geschikt voor een ervaring die in strijd is met het gezond verstand. Het past wanneer je een ervaring onder woorden moet brengen waar geen woorden voor zijn.
• Structuur

Hoe kun je de verdieping vinden?

• Doe mee met een boekenclub (keuze-uur). Dit kan je helpen om op een hoger niveau te lezen.
• YouTube: bijvoorbeeld Vlogboek 
• Podcast en literaire programma's
• Uittreksels (alleen voor de eerste aanzet, meestal niet voor de werkelijke diepgang)
• Interviews (geschreven of als podcast/tv-programma)
• Artikelen op DBNL

Twee voorbeelden bij Vallen is als vliegen 1. het sublieme

Literatuurwetenschapper(Thüsen/Het verlangen naar huivering 1997)/ filosoof Kant of Edmund Burke. 

Het Sublieme

Het sublieme verwijst naar het disharmonische, onregelmatige, niet kunnen bevatten, angstwekkende vormen. Het gaat vaak om een onmededeelzame ervaring waarvoor een nieuwe taal moet worden gevonden. 

• Dit is de rode draad in het verhaal. 
• Verklaart de grote hoeveelheid paradoxen

Het verhaal over het Sublieme kan een leerling niet zelf vinden. Dit is nu juist de meerwaarde van een boekenclub. Dan wordt dit uitvoeriger besproken en uitgelegd.

2. Mythe

• Doel: de mythe helpt haar om orde in de werkelijkheid te scheppen. 
• Haar vader is 's nachts de minotaurus. Dat is niet haar vader. 's nachts een monster, overdag een vader
• Minotaurus is van Ovidius

Stel jezelf ook vragen

Je kunt ook interpretatieproblemen aantreffen en je daarin verdiepen. Voorbeeld bij dit boek:

Vallen is als vliegen een tragedie?

Doel tragedie:

angst en medelijden opwekken bij de lezer

Uiteindelijk een reiniging/catharsis. 

--> Volgt dat ook na het lezen van Vallen is als vliegen?