V5 Thema 1 Regeling - BS 2 Hormonale regulatie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

V5 - Thema 1 Regeling

BS 1.2 - hormonale regulatie 

+ kleine herhaling BS 1.1

V5 - Thema 1 Regeling

Aan het eind van de les…

… kan je beschrijven hoe regelkringen van invloed zijn op de homeostase

… kan je uitleggen hoe positieve en negatieve feedback van belang zijn voor homeostase

 … kan je uitleggen hoe een second-messenger systeem werkt

 … kan je uitleggen hoe de bloedsuikerspiegel wordt gehandhaafd

BS 1 Homeostase

Voorbeelden van regelkringen in de mens:

•  Lichaamstemperatuur
  
•  Bloedsuikerspiegel
  
•  Hormoonspiegel
  
•  Zuurstofconcentratie
  

BS 1 Homeostase

Voorbeelden van regelkringen in de mens:

•  Lichaamstemperatuur
  
•  Bloedsuikerspiegel
  
•  Hormoonspiegel
  
•  Zuurstofconcentratie
  

Voorbeelden van regelkringen

BS 2 Hormonale regulatie

Endocriene klieren = produceert hormonen en geeft af aan het bloed (zoals hypothalamus).

Exocriene klieren = geeft stoffen af aan oppervlakten in het lichaam (zoals speekselklier, zweetklier). Produceert geen hormonen.

Wanneer de thyroxine-concentratie in het bloed hoog is dan geeft de hypofyse meer/minder TSH af. Hier is sprake van positieve/negatieve terugkoppeling. (gebruik binas)

1. Meer/positieve
2. Meer/negatieve
3. Minder/positieve
4. Minder/negatieve

Van welk organisatieniveau is er sprake bij:
a. TSH
b. Schildklier
c. Stofwisseling
Noteer: a =
b = enz.

a. molecuulniveau

b. orgaan niveau

c. organisme niveau

Begrippen BS2

• Signaalmoleculen
• receptoren
• doelwitcellen
• hormonen
• endocriene klieren
• exocriene klieren
• hormoonconcentratie
• hormoonstelsel
• hypofyse
• hypothalamus

Begrippen bij BS2

• Groeihormoon (GR)
• antidiuretisch hormoon (ADH)
• Schildklier
• thyroxine
• schildklierhormoon
• Eilandjes van langerhans
• Insuline
• Glucagon
• bloedsuikerspiegel
• glycogeen
• Erytropoetine (epo)
• bijnieren
• adrenaline

Hormonale regulatie

Langzaam

Moleculen via bloedvaten

Ongericht

Zenuwstelsel

Snel

Impulsen via zenuwen

Zeer gericht

Communicatie tussen organen

hypothalamus en hypofyse achterkwab

neurohypofyse

= hypofyse achterkwab

De hypothalamus maakt de neurohormonen oxytocine en ADH

via uitlopers van zenuwcellen komen de neurohormonen in de hypofyse 

BINAS 89A

De hypothalamus is een onderdeel van de hersenen.

Beinvloedt de hypofyse

De hypofyse is de hormoonklier

Er is een hypofyse voorkwab en een achterkwab

Hypofyse

Hypofyse voorkwab = adenohypofyse

maakt hormonen aan onder invloed van de hypothalamus

Hypothalamus maakt releasing of inhibiting hormonen aan

via het bloed naar de hypothalamus

BINAS 89A

Klieren

• Exocriene klier: product wordt afgegeven door een afvoerbuis
• Endocriene klier: product wordt afgegeven aan het bloed

Hormoonstelsel = endocrien

Hormonen

Hormoonklier: endocriene klieren die hormonen produceren

Hormoon: signaalstof

Doelwitorganen hebben receptoren voor dat hormoon.

Typen hormonen

Peptidehormonen

• Eiwit
• Receptoreiwit op celmembraan nodig
• Second messenger
• Beïnvloedt genexpressie

Steroïdenhormonen

• Vet (lipide)
• Kan direct door celmembraan
• Receptoreiwit op kernmembraan
• Beïnvloedt genexpressie

Werking van hormonen

biologiepagina.nl

Hormonale communicatie duurt even. Waardoor komt dit?

1. omdat het signaal via de zenuwen traag is
2. omdat hormonen via bloed worden vervoerd.
3. er vindt eerst translatie plaats.
4. vanwege hydrofiele interacties.

De reactie op hormonen wordt beïnvloed door:

1. temperatuur en pH
2. concentratie v.h. hormoon en de temperatuur
3. de pH en het aantal receptoren.
4. concentratie v.h. hormoon en aantal receptoren.

Waarom is het belangrijk dat de hormonen worden afgebroken in de lever?

1. anders blijven ze werkzaam.
2. anders blijft de concentratie stijgen.
3. vers hormoon werkt beter.
4. dat is beter voor de zenuwcellen.

Aan de slag! 

scan bs 2

maken 7-9

7a Welke conclusie kun je trekken uit de proeven met gecastreerde hanen?

1. testes cellen zijn niet nodig voor de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken.
2. testes cellen maken stoffen aan die nodig zijn secundaire geslachtskenmerken, onafhankelijk van waar ze zitten in het lichaam.
3. een hen heeft door testes hormonen veroorzaakte geslachtskenmerken.
4. testes cellen werken niet meer als je ze verplaatst naar een andere plek in het lichaam.

7b welke conclusie kun je hieruit trekken?

1. het hormoon is heterogeen verspreidt.
2. het hormoon blijft hangen in de testis.
3. er zijn organen met receptoren voor het hormoon waar het zich ophoopt.
4. dit hormoon werkt alleen in de eierstokken.

8. In de eierstok van een vrouw rijpt maandelijks een follikel onder invloed van follikelstimulerend hormoon (FSH). Door de invloed van FSH beginnen meerdere follikels te rijpen. De follikel met de meeste hormoonreceptoren bereikt een voorsprong op de andere. In deze follikel ontstaan in korte tijd nog meer hormoonreceptoren waaraan hormonen kunnen binden.

a) Is dit een voorbeeld van negatieve of van positieve terugkoppeling?

1. negatieve terugkoppeling : de afname van de hormoonreceptoren zorgt ervoor dat er minder hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.
2. positieve terugkoppeling: de toename van het aantal hormoonreceptoren zorgt ervoor dat meer hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.
3. negatieve terugkoppeling: de toename van het aantal hormoonreceptoren zorgt ervoor dat meer hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een langzamere rijping.
4. positieve terugkoppeling: de afname van de hormoonreceptoren zorgt ervoor dat er minder hormonen kunnen binden aan de follikel, wat leidt tot een snellere rijping.

8. In de eierstok van een vrouw rijpt maandelijks een follikel onder invloed van follikelstimulerend hormoon (FSH). Door de invloed van FSH beginnen meerdere follikels te rijpen. De follikel met de meeste hormoonreceptoren bereikt een voorsprong op de andere. In deze follikel ontstaan in korte tijd nog meer hormoonreceptoren waaraan hormonen kunnen binden.
b) Hoe kunnen door invloed van hormonen de cellen van een rijpende follikel nieuwe receptoren vormen?

1. De hormonen trekken de receptoren uit het weefselvloeistof aan waardoor de concentratie toeneemt.
2. Deze verdubbelen net als bacteriën.
3. Wanneer hormonen aan receptoreiwitten van de cellen van de rijpende follikel binden, wordt een gen aangezet waardoor de cel afsterft.
4. Wanneer hormonen aan receptoreiwitten van de cellen van de rijpende follikel binden, wordt een gen aangezet waardoor de cel nieuwe receptoreiwitten kan maken.

Zet de hormoonklieren op de juiste plek

Eierstokken

Bijnieren

Eilandjes van Langerhans

Teelballen

Hypofyse

Schildklier

Hormonen insuline + glucagon zorgen voor het instant houden van de bloedsuiker spiegel

Bloedsuikerspiegel regelkring - aantekening

Positieve en negatieve terugkoppeling

+

+

+

Zet de hormonen op de juiste plek.

FSH and LH

testosteron

groeihormoon

oxytocine

oestrogenen

thyroxine

antidiuretisch hormoon

TSH

Aan de slag! = huiswerk

Lees de rest van BS 2 en maak de opdrachten 7 t/m 16