Paradigma's

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Herhaling Hoofdstuk 11

Politieke kenmerken 

1. Politieke bindingen zijn ingebed in bureaucratisch georganiseerde nationale staten en onderdeel van een mondiaal statensysteem.
2. Er is sprake van volkssoevereiniteit
3. De macht van de overheid wordt beperkt door de in de rechtsstaat verankerde grondrechten van de burgers.
4. De overheid garandeert sociale grondrechten.

Economische kenmerken 

1. Hoge mate van rationalisering en arbeidsdeling
2. Er is sprake van een kapitalistisch systeem en een geglobaliseerde wereldmarkt.
3. Gemengde economieën: de overheid oefent veel invloed uit met regels. 
4. Er is sprake van een kenniseconomie. 

Demografische kenmerken 

1. De bevolking concentreert zich in stedelijke gebieden (urbanisatie).
2. Heterogene samenstelling van de bevolking: divers qua herkomst, opleidingsniveau, inkomen, levensbeschouwing etc.

Sociaal-culturele kenmerken 

1. Moderne samenlevingen zijn sterk afhankelijk van technisch-wetenschappelijke kennis. 
2. Secularisering: verwereldlijking
3. Focus op zelfontplooiing en persoonlijke autonomie
4. Scheiding tussen de private en publieke sfeer. 

Sociale integratie

Burgers raken in een moderne samenleving steeds meer politiek en economisch met elkaar verbonden.

Als gevolg neemt de Sociale Cohesie toe. 

Sociale integratie

Versterking van de sociale integratie door o.a.: 

Kanttekeningen

Kanttekeningen bij de sociale cohesie in een moderne samenleving:

Globalisering

Social media

Verzorgingsstaat

Participatiesamenleving

Bespreek bij deze dia de verschillende kanttekeningen wat betreft sociale cohesie in de moderne samenleving (pagina 234).

Kanttekeningen bij de moderne samenleving

1. Mensen hebben een passieve en afhankelijke levensstijl gekregen
2. Het risico van een persoonlijke identiteit die gespleten en instabiel is. 
3. Afhankelijkheid van technologie
4. Zelfsturing wordt verlangd, maar dit is niet voor iedereen te bereiken. 

Paradigma's 

Rationele actor-paradigma

Het handelen van zowel een individu als van het collectief wordt gezien als gevolg van logische afwegingen

Belangrijke aannames

1. Handelingsmogelijkheden doelgericht afwegen met een rationele afweging van kosten en/of baten
2. Rationeel handelen van actoren ordent de samenleving 

Belangrijke aannames

3. Handelen vanuit een afweging tot nutsmaximalisatie door het individu kan nadelige gevolgen hebben voor het collectief

Conflict-paradigma

Groepen voeren in de samenleving een belangenstrijd met elkaar

Belangrijke aannames

1. Ongelijkheden in de samenleving zijn het gevolg van machtsverschillen
2. Ongelijkheden leiden uiteindelijk tot tegenstellingen, conflicten of strijd

Belangrijke aannames

3. Strijd kan resulteren in het verdwijnen van ongelijkheden

4. Na strijd kan gelijkheid ontstaan, maar na verloop van tijd zijn er weer nieuwe vormen van ongelijkheid

Functionalisme-paradigma

Aanhangers van het functionalisme-paradigma zien de samenleving als een organisme, een functioneel systeem dat uit geordende onderdelen bestaat.

Belangrijke aannames

1. Iedere samenleving bestaat uit onderdelen die noodzakelijk zijn voor het algehele functioneren. 

2. Alle onderdelen van een samenleving hebben een functie binnen het systeem.

Belangrijke aannames

3. Als de externe omstandigheden veranderen, dan zal de samenleving een nieuw evenwicht vinden. 

4. Gemeenschappelijke normen en waarden, gemeenschappelijke overtuigingen en sociale instituties functioneren als sociale stabilisatoren.

Sociaalconstructivisme-paradigma

Wetenschappers die redeneren vanuit dit paradigma benadrukken de wijze waarop mensen samen de maatschappelijke werkelijkheid interpreteren en definiëren en van daaruit construeren. 

Belangrijke aannames

1. Actoren geven samen betekenis aan de sociale werkelijkheid, oftewel interpreteren in sociale interactie de sociale werkelijkheid. 

2. De betekenisgeving aan of de interpretatie van de sociale werkelijkheid hangt af van bijvoorbeeld regels, opvattingen, normen en waarden, en niet zozeer van objectieve feiten.

Belangrijke aannames

3. In een samenspel van sociaal handelen, sociale interactie en interpretaties/betekenissen construeren actoren de sociale werkelijkheid.

4. Actoren construeren de sociale werkelijkheid steeds opnieuw in een voortdurend proces. 

Rationalisering en paradigma's

Functionalisme-

paradigma

Arbeidsdeling en specialisatie zijn belangrijk voor functiedifferentiatie. Dit leidt tot bevordering van de welvaart maar ook kan leiden tot tekorten.

Conflict-paradigma

Rationalisering leidt tot ongelijke verhoudingen in de samenleving en tot vervreemding. 

Rationele-actor paradigma

Door rationalisering kunnen actoren in toenemende mate het proces beheersen om eigen doelen te bereiken.