NOVA H10.2 les 2 Vorming van vetten

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

les 2 Vorming van vetten

NOVA H10.2

5HAVO

Leerdoelen

• Je  weet wat de functie is van vetten in onze voeding;
• Je weet hoe vetten zijn opgebouwd;
• Je kunt een reactievergelijking in structuurformules  geven van de vorming van vetten
• Je weet wat het verschil is tussen verzadigde en onverzadigde vetten 
• Je kunt op microniveau de structuur beschrijven van vetten en oliën en de synthese en hydrolyse van vetten in een reactievergelijking weergeven.

Functie van vetten

• Energiebron en reserve opslag voor energie.
• Opbouw van de celmembraan.
• Isoleren en beschermen van organen.
• Bouwsteen voor hormonen.

celmembranen zijn opgebouwd uit fosfolipiden

Binas 67G3

Bouw van vetten: vetten zijn esters

Weet je het nog?

Bouw van vetten

glycerol

3x ALCOHOL

GROEP

Vetten zijn esters van glycerol en vetzuren

Vorming van esters: Binas 67G1

Binas 67G2

glycerol     +          vetzuren

vet (triglyceride)             +      water   

Uit de naam de structuur van het vet afleiden:

• het deel dat afkomstig is van glycerol noem je glyceryl-
• de uitgang van het vetzuur eindigt op -aat bijv. stearaat (van stearinezuur)
• telwoord  geeft het aantal vetzuren aan

• Voorbeeld: glyceryltristearaat teken je dus zo:

         (= vet van glycerol + 3x stearinezuur)

Geef de systematische naam van dit vet. Gebruik Binas tabel 67G.

1. glyceryltrilinolaat
2. glyceryltrioleaat
3. glyceryltripalmitaat
4. glyceryltristearaat

Welke vetzuren zijn in dit vet veresterd?

1. 2x oliezuur 1x palmitinezuur
2. 2x stearinezuur 1x palmitinezuur
3. 2x palmitinezuur 1x oliezuur
4. 2x palmitinezuur 1x stearinezuur

Welke vetten passen het best in een gezond voedingspatroon?

1. Verzadigde vetten
2. Onverzadigde vetten
3. Transvetten
4. Geen vetten

Verzadigde en onverzadigde vetten

• Verzadigd vetzuur = alleen enkele C-C bindingen aanwezig.
• Onverzadigd (enkelvoudig of meervoudig) vetzuur = 1 of meer dubbele C=C bindingen aanwezig.

Hoeveel C=C bevat dit vetmolecuul?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

uitleg

verzadigd vetzuur:

De koolstofstaart heeft 2x zoveel H's als C plus één extra aan het eind:

~CnH2n+1 dus: ~C17H35

onverzadigd vetzuur:

voor elke C=C in de keten zijn er 2 H's minder, dus bij 33H's is er 1x C=C en bij 31 H's is er 2x C=C aanwezig in de koolstofketen

Door de C=C in ketens van onverzadigde vetzuren liggen vetzuurketens minder geordend en is de afstand tussen de vetmoleculen groter. De vdWaalsbinding is hierdoor zwakker. Hierdoor ligt het smeltpunt van onverzadigde vetten lager

Hydrolyse en synthese van vetten

Een vet is een tri-ester. Een ester kan worden gehydrolyseerd in een zuur en een alcohol. Dit gebeurt in het lichaam ook wanneer vetten met behulp van enzymen worden afgebroken tot glycerol en vetzuren. In deze hydrolysereactie reageert een vetmolecuul met drie watermoleculen en ontstaan er drie vetzuren en een glycerolmolecuul als reactieproducten:

Hydrolyse en synthese van vetten

De vetzuren kunnen dan in het lichaam worden verbrand, waarbij veel energie vrijkomt. Als er een overschot aan energie is, vindt vetsynthese plaats waarbij vetzuren aan glycerol worden gekoppeld. Zo wordt het overschot aan energie opgeslagen in het vetweefsel:

Voorbeeldopdracht

Het vet glyceryltripalmitaat is een triglyceride. Het wordt in een organisme gesynthetiseerd uit glycerol en palmitinezuur.

Geef de reactievergelijking van de synthese van glyceryltripalmitaat in structuurformules. Maak gebruik van Binas tabel 67G2.

Uitwerking

Teken het vetzuur palmitinezuur en glycerol voor de pijl. Zorg ervoor dat de zuurgroep en de alcoholgroep die met elkaar veresteren naar elkaar gericht zijn. Zo zie je gemakkelijk hoe je de moleculen met elkaar moet laten reageren.

Het H-atoom van de alcoholgroep en de −OH-groep van de zuurgroep splitsen af en vormen samen een watermolecuul. Tussen het vetzuur en glycerol ontstaat een esterverbinding. Omdat er een tri-ester ontstaat, verestert er een palmitinezuurmolecuul aan elke −OH-groep. Er komen drie palmitinezuurmoleculen voor de pijl en er ontstaan drie moleculen water.

Hier is de skeletweergave gebruikt:

Uitwerking

Aan de slag

Opdracht 10 t/m 17

Behalve 15

10.2