2.3 Globalisering tot 1980

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.3 Globalisering tot 1980

H2 Globalisering

Domein: Wereld

VWO 5

Leerdoelen

Ik kan:

• Uitleggen welke rol hegemoniale staten hebben gespeeld in de globalisering van de wereld vanaf de koloniale tijd.
• Het verband beschrijven tussen het centrum-periferiemodel en het koloniale verleden.
  

Welk land was de eerste hegemoniale staat (sinds de koloniale tijd)?

Hegemoniale staten

1. Portugal/Spanje
2. Nederland 
   
3. Engeland
   
4. VS (sinds WOII)

Portugal was de eerste wereldleider, mede dankzij de gunstige geografische ligging.

Met het Verdrag van Tordesillas (1494) verwierf het land het recht van handel en bezig over alle gebieden ten oosten van 48°WL.

Van handelspost tot kolonie

Kolonialisme tot ong. 1660 kende 2 typen kolonies:

• Exploitatiekolonie: Een exploitatiekolonie leverde grondstoffen en werd later ook afzetmarkt voor producten uit het moederland. Vb: Ghana, Brazilië, Suriname (periferie)
• Vestigingskolonie: Een vestigingskolonie werd door kolonisten gezien als nieuw vaderland (europeanisering). Vb: VS / Australië (centrum)

• Na dekolonisatie blijft deze verhouding bestaan.

In de koloniale periode werd de basis gelegd voor de huidige centrum-periferieverhoudingen.

Verenigd Koninkrijk

In 1666 neemt het Verenigd Koninkrijk de rol van hegemoniale staat over (tot 1920) vooral door de Industriële Revolutie (1750):

1. Vraag naar grondstoffen en afzetgebieden neemt toe, VK=arm aan grondstoffen.
2. Verbetering van transport (stoomtrein/-boot, telegraaf) nam de  reikwijdte toe.

Imperialisme

(1800 - 1950)

Het imperialisme (industrieel kolonialisme) is de fase waarin Europese moederlanden koloniën stichtten die ze zelf bestuurden, met als doel de aanvoer van grondstoffen veilig te stellen en een afzetmarkt voor hun industriële eindproducten te vormen.

De Nieuwe Wereld aan de macht

De opkomst van de V.S. als hegemoniale macht versneld door:

• Afloop WOII (Europa in puin, Marshallplan).
• Dekolonisatie; Europese grootmachten verliezen hun invloed in de wereld
• Val van de Sovjet Unie; einde Koude Oorlog

• Wat is een belangrijk verschil tussen vroegere hegemoniale staten en de V.S.?
• V.S. verovert geen gebieden, maar probeert ze te controleren.

Dekolonisatie van het onderwijs

Blader eens door het boek en lees wat teksten behorende bij de sociaal geografische hoofdstukken. Vind je stukken tekst die nog duiden op het gevoel van westerse superioriteit? Hoe zou je het anders kunnen opschrijven?

Aan de slag

Maak de opdrachten 1, 2 en 4.