3.9 Genexpressie + Structuur DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Doel

Je kent de bouw van DNA. Je kunt het nut van basenparing uitleggen bij DNA-replicatie en DNA-reparatie.

Je kunt op basis van 1 streng de code van de complementaire streng bepalen.

3.9.1 Maak een conceptmap (5min):
DNA, chromosoom, chromatide, Nucleotide, Stikstofbase, Deoxyribose, Fosfaatgroep, Adenine, Cytosine, Guanine, Thymine, Basenpaar

Nucleotide: bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

Uitleg adhv KNEXX model

in KWT zelf te maken

Doel

Je kunt beredeneren hoe omgeving en DNA samen de vorm en functie van cellen en organismen bepalen door genregulatie

Je kunt uitleggen hoe erfelijk eigenschappen op het DNA liggen.

Een eiwit is een polymeer van

1. nucleotiden
2. glycerol en vetzuren
3. koolhydraten
4. aminozuren

ontwikkeling

genotype + omgeving = fenotype

licht zorgt dat in sommige delen van de plant de genen voor celdeling tot expressie komen

Celdifferentiatie

genotype + omgeving = fenotype

genotype: voor lichaamscellen gelijk

omgeving: signaalstoffen 

fenotype: ongeveer 300 verschillende celtypen.

welke genen tot expressie komen wordt bepaald door omgeving vd cel

celactiviteit

Insuline bind aan receptor op een lever cel. 

De levercel zorgt dat enzymen gemaakt worden voor het maken van glycogeen en vetten

Genexpressie

1) de code van 1 gen wordt gekopieerd (transcriptie)

2) mRNA uit de kern naar ribosoom

3) ribosoom maakt op basis van code een eiwit (translatie)

splicing=V6

typen DNA

structuurgenen: bevatten code voor een eiwit

regulatorgenen: beïnvloed de expressie van andere genen 

niet-coderend DNA: bevat geen code voor eiwitten (95%)

Samengevat

1. Een gen komt tot expressie op het moment dat de DNA-code van dat gen gebruikt wordt om een eiwit te maken
2. Ontwikkeling, Cel-differentiatie en cel-activiteit verschillen door expressie van verschillende genen in verschillende celtypen. 
3. Welke genen tot expressie komen wordt bepaald door signalen in of buiten de cel.

Epigenetica

code gelijk, expressie veranderd door epigenetische factoren

bv blokkering transcriptie door methylering

soms erfelijk, meestal niet

zwanger in hongerwinter

kind hoger risico op overgewicht 

proto-oncogen

tumor-suppressorgen

Ontstaan van kanker

Een mutatie in het tumor suppressor gen zorgt ervoor bij schade de celcyclus niet stil komt te liggen. de celcyclus kan doorgaan met een beschadigde cel.

Het "rempedaal" is beschadigd.

3.9.6

tumor-suppressor gen

proto-oncogen

uitleggen (3.9.6)

Volgende les

eiwitsynthese