Formuleren 3: dat als samentrekking beknopte bijzin begrenzen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Laat hier het huiswerk voor vandaag zien.

Antwoorden opdracht 12

1. De eurolanden moeten beter samenwerken en meer voor elkaar overhebben, omdat speculanten te veel invloed krijgen op de rente op staatsleningen, wanneer de landen dat niet doen.
   
2. Voorstanders van een verbod op gewelddadige games zijn van mening dat jongeren agressief gedrag gaan vertonen, als ze te veel tijd aan dit soort spellen besteden.
   
3. Mijn buurman bouwt een hoge schutting om zijn tuin, zodat zijn nieuwe vriendin, die een ware zonaanbidster is, daar in de zomer onbespied in de zon kan liggen als die omheining straks klaar is.
   
4. Veel hoogopgeleide mannen geven in dit onderzoek aan dat ze een gelukkiger gezinsleven zouden hebben, als zij het iets rustiger aan konden doen.
   
5. Theodore geeft al enkele maanden geen cent van zijn zakgeld meer uit, omdat hij de nieuwste iPad wil kopen, zodra hij voldoende geld heeft gespaard.
   

• Lesdoelen

Je herkent een dat/als-constructie in de zin en kunt deze verbeteren.

Je herkent een foutieve samentrekking in de zin en kunt deze verbeteren.

Je herkent een foutieve beknopte bijzin en kunt deze verbeteren.

Je herkent een zin die onjuist begrensd is en kunt deze verbeteren.

Foutieve samentrekking

Samentrekking is een manier om niet te hoeven herhalen wat je al eerder hebt geschreven. Je kunt soms woorden, woordgroepen of zinsdelen weglaten. Een bruikbaar middel dus om de vaart in je tekst te houden en nodige herhalingen te voorkomen.

Als in een samengestelde zin dezelfde woorden twee keer voorkomen, kun je de woorden meestal de tweede keer weglaten.

Wat is een samengestelde zin?
Een samengestelde zin is een zin die...

 samentrekking

Als je in een zin bepaalde woorden steeds herhaalt, wordt de zin saai. Daarom mag je in sommige gevallen bepaalde woorden weglaten.  Dat noem je 'samentrekking'. 

Je mag dat alleen niet in alle gevallen doen.

Goed of fout?

De verslagen ontvingen wij vandaag en zullen direct worden voorgelezen.

1. goed
2. fout

fout in grammaticale functie

De verslagen (lv) ontvingen wij vandaag en de verslagen (o) zullen direct worden voorgelezen.

Goed of fout?

Ik houd heel erg van dieren, maar mijn zusjes niet.

1. goed
2. fout

fout in vorm (getal)

Ik (enkv) houd heel erg van dieren, maar mijn zusjes (mv) houden niet van dieren.

Goed of fout?

Hij maakt altijd zijn huiswerk, want graag een goede indruk.

1. goed
2. fout

fout in de betekenis

Hij maakt altijd zijn huiswerk, want hij maakt graag een goede indruk.

Dus aan welke voorwaarden moet je voldoen aan je delen van een zin samentrekt?

drie voorwaarden voor een samentrekking

1. grammaticale functie moet gelijk blijven
   
2. vorm van de weggelaten vorm moet gelijk blijven (enkelvoud en meervoud bijvoorbeeld)
   
3. Betekenis moet gelijk blijven

15 min. in break-out rooms

Maak  opdracht 14, blz. 222

Opdracht 14

1 Onjuist: enkelvoud/meervoud

Verbetering: De prijzen zijn bij dit energiebedrijf misschien wat hoger, maar de service is een stuk beter.

2 Onjuist: de werkwoorden ‘uitkijken naar’ en ‘omkijken naar’ hebben duidelijk verschillende betekenissen

Verbetering: De gescheiden man keek vooral uit naar nieuwe relaties, maar keek daardoor nauwelijks om naar zijn kinderen.

3 Onjuist: ‘onze vertrekkende directeur’ is de eerste keer onderwerp en de tweede keer meewerkend voorwerp. 

Verbetering: Onze vertrekkende directeur wordt straks door de burgemeester toegesproken en hem wordt een korte vakantiereis naar de Seychellen aangeboden.

4 Onjuist: ‘De pinksterdagen’ is de eerste keer het onderwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. 

Verbetering: De pinksterdagen beloven heel zonnig te worden en die gaan we dus maar eens doorbrengen in onze stacaravan aan de kust.

5  Juist

Opdracht 14

6 Onjuist: ‘deed’ heeft in ‘deed afnemen’ een andere betekenis dan in ‘deed hem de das om’. 

Verbetering: De crisis deed de winst van de cateraar snel afnemen en deed hem uiteindelijk de das om.

7 Onjuist: The Blair Witch Project is de eerste keer het onderwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. 

Verbetering: The Blair Witch Project was een heel enge film, maar die film had ik desondanks voor geen goud willen missen.

8 Juist

9 Juist

10 Onjuist: ‘het slachtoffer ‘is de eerste keer het meewerkend voorwerp van de zin en de tweede keer het lijdend voorwerp. 

Verbetering: Beroepsinbreker K.R. heeft het slachtoffer eerst een klap op zijn hoofd gegeven en het slachtoffer daarna van zijn geld en zijn creditcard beroofd.

Op welke manier kan ik een foutieve beknopte bijzin en onjuiste begrenzing voorkomen?

Hoofdzin of bijzin?

Een zin kan enkelvoudig (één persoonsvorm) of samengesteld (meerdere persoonsvormen) zijn.  Als een zin samengesteld is, kan deze bestaan uit twee hoofdzinnen of een hoofdzin en een bijzin.

Hoe herken je een hoofdzin? De pv en het ow staan naast elkaar.

Hoe herken je een bijzin? Je kunt nog iets tussen het ow en de pv zetten.

Voorbeeld: Als ik nieuwe schoenen koop (bz), wil ik ze meteen aan (hz).

(Foutieve) beknopte bijzin

Bij een beknopte bijzin ontbreken de persoonsvorm en het onderwerp. Er is wel een verzwegen onderwerp. Dat is eigenlijk een onderwerp dat niet genoemd wordt. Het verzwegen onderwerp moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin, anders klopt de zin niet.

1. Wachtend op de bus, hielden ze elkaars hand vast. GOED

2. Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder. FOUT

Als een beknopte bijzin niet klopt (omdat het ow in de hoofd- en bijzin niet hetzelfde zijn), is er sprake van een foutieve beknopte bijzin.

3 soorten

1.   Met een voltooid deelwoord:

Eindelijk in Bethlehem gearriveerd, bleken alle herbergen vol te zijn

Eindelijk in bethlehem gearriveerd, zagen de reizigers dat alle herbergen vol waren.

 

2.   Met een onvoltooid deelwoord

Werkend aan de lastige opgaven, ging de saaie wiskundeles snel voorbij.

Werkend aan de lastige opgaven, vond Ellen de saaie wiskundeles snel voorbij gaan.

3. Met te + hele werkwoord

Het licht viel zomaar uit, na met het nieuwe koffiezetapparaat drie kopjes te hebben gezet.

Na met het nieuwe koffiezetapparaat drie kopjes koffie te hebben gezet, merkte ik dat het licht zomaar uitviel.

Goed of fout?
1. Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

1. goed
2. fout

Goed of fout?
2. Liggend in zijn hangmat, las Johan het dagblad.

1. goed
2. fout

Goed of fout?
3. Na het licht te hebben uitgedaan, was het pikdonker.

1. goed
2. fout

Maak opdracht 15, blz. 224

Antwoorden 15

1. A Zwervend door Finnmarken zocht Alfred naar kraters die door meteorieten waren veroorzaakt. 
   
2. B Door de houten delen van het jacht elk jaar te lakken bescherm ik mijn schip tegen bedreigingen als paalworm en houtrot. 
   
3. B Eindelijk eerste geworden mocht de marathonloper zijn naam op de zilveren beker onder die van zijn voorgangers laten graveren. 
   
4. B Zwoegend op een moeilijke toets merkte hij dat de tijd een stuk sneller voorbijging dan hij dacht. 
   
5. B Na als acteur vele successen gevierd te hebben bleek Jeroen Krabbé ook als schilder veel belangstelling te wekken. 
   

Onjuiste begrenzing

Het begrenzen van zinnen kan op twee manieren verkeerd gaan:

1.   Soms staat een zinsdeel los dat eigenlijk deel uitmaakt van een grotere, samengestelde zin

 2.   Soms worden twee zelfstandige zinnen ten onrechte aan elkaar geplakt

Voorbeelden

Ik sta in de file. Waardoor ik waarschijnlijk niet op tijd kom.

Nederlandse studenten kunnen steeds gemakkelijker geld lenen bij DUO en particuliere banken, daardoor raken ze echter steeds vaker diep in de schulden, dat kan in hun latere leven tot problemen leiden.

Huiswerk

- Opdracht 18 maken (226)

Vind je deze stof gemakkelijk?
0 = nee 100 = ja, heel erg

0100