13.1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

13.1

Centraal zenuwstelsel

Leerdoelen

Na vandaag kan je:

- Beschrijven hoe het zenuwstelsel is opgebouwd

- Uitleggen hoe verschillende onderdelen van het zs met elkaar in verbinding staan

- Uitleggen hoe de verwerking van impulsen verloopt

- Uitleggen hoe een reflexboog werkt

Het zenuwstelsel

Centraal zenuwstelsel (CZS)

- neuronen in hersenen en ruggenmerg

Perifeer zenuwstelsel

- uitlopers van neuronen uit CZS

Centraal zenuwstelsel

Hersenen

- grote hersenen

- hersenbalk

- kleine hersenen

- hersenstam

Ruggenmerg

Welk orgaan wordt hier met een kleur aangegeven?

1. Kleine hersenen
2. Hersenstam
3. Hersenbalk
4. Hypothalamus

Bescherming hersenen

Hersenen en ruggenmerg zijn goed beschermd

De bloed-hersenbarrière =

bloedvaten omgeven door steuncellen (astrocyten)

Tight-junctions tussen haarvatcellen

Daaromheen drie vliezen

Grote hersenen

Verschillende gebieden hebben specifieke taken

Neuronen uit allerlei delen vd hersenen communiceren met elkaar

Informatie verwerking en uitwisseling vindt plaats in de hersenschors

Hoe worden de hersenen goed beschermt tegen ziekteverwekkers en bepaalde stoffen?

Motorische schors (1)

Primaire motorische schors

neuronen sturen groepen spieren aan

Secundaire motorische schors

bevat geheugen informatie over beweging van spieren

Motorische schors (2)

Linker hersenhelft stuurt rechts aan en andersom

• Centra die nauwkeurige bewegingen uitvoeren hebben een groter oppervlak

Bedenk een orgaan / plek in je lichaam waarvan je verwacht dat er een grote motorische schors is

Sensorische schors

Primaire sensorische centra

Bewustwording van imput van verschillende zintuigen

Secundaire sensorische centra

Interpretatie van de zintuigelijke waarneming, bijv wat voor geluid is het

Sensorische centra

Elk zintuig een eigen centrum in de linker EN rechter hersenhelft

• Hoe groter en complexer de informatiestroom, hoe groter het oppervlak van het centrum in de hersenen

Zet de zinnen op de juiste volgorde

1

2

3

4

Prikkels komen binnen van zintuigen (zintuig zet prikkel om in impuls)

Via zenuwen > ruggenmerg > hersenstam >

Grote hersenen - primaire sensorische schors

Verwerking / koppelen aan geheugen – secundaire sensorische schors = bewustwording

Andere hersengebieden

Andere delen van hersenen zijn belangrijk voor het ordenen en verwerken van informatie, zoals:

- plannen

- logisch redeneren

- de eigen wil

- bewustzijn

- emoties

Binas 88c

Hersenstam

Pons + Middenhersenen + Verlengde merg

Centra voor belangrijke autonome processen:

Bloedcirculatie

Lichaamstemp.

Ademhaling

Pons: verbinding grote en kleine hersenen

Middenhersenen: bevat het beloningscentrum

Verlengde merg: verbinding hersenen en ruggenmerg + zenuwbanen kruisen

Hersenstam

Middenhersenen: o.a. bij reflexen

Pons: verbinding grote en kleine hersenen

Verlengde merg: overgang naar het ruggenmerg, kruising van links en rechts

Andere delen

Kleine hersenen: coördinatie bewegingen (verbonden door pons)

Thalamus: selectie van impulsen van zintuigen

Hypothalamus: betrokken bij homeostase (o.a. aansturen hypofyse)

In welk onderdeel kruisen de zenuwen van linkerhersenhelft naar rechterlichaam helft?

1. Kleine hersenen
2. Pons
3. Verlengde merg
4. Middenhersenen

Volgende les

Bouw ruggenmerg

Reflexen

Vragen?

Aan het werk

Par 13.1

Opdracht 1, 3, 5, 10, 11

Ruggenmerg

Aan ruggenmerg zitten zenuwen

- Aanvoerende zenuwen (sensorische zenuw) naar ruggenmerg toe aan rugzijde. 

- Via schakelcellen verspreiding in centrale zenuwstelsel.

- Afvoerende zenuwen (motorische zenuw) vanaf ruggenmerg aan buikzijde.

Spinale ganglion = verdikking bij aanvoerend deel

= cellichamen van neuronen bij elkaar

Welke letter geeft de rugzijde van ruggenmerg doorsnede aan?

1. A
2. B
3. C
4. D

Reflex

Automatische reactie op een prikkel zonder bewustwording (pas later)

Signaal van zintuigen naar ruggenmerg/hersenstam en direct terug naar effector = reflexboog

Aan het werk

Par 14.2

Opdracht 1 t/m 7