13.1 dl2 + 13.2 Cellen in het zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

Deze les

- 13.1 Het centrale zenuwstelsel dl2

- Nakijken en bespreken 13.1 opdr. 4 t/m 11

- 13.2 Cellen in het zenuwstelsel

Anatomie hersenen (88C1)

Kleine hersenen 

Coördinatie

bewegingen.

Werkt samen 

met de primaire en

secundaire 

motorische schors.

Hersenstam

Hersenstam

Coördineert allerlei 

lichamelijke

basisfuncties.

Bestaat uit: 

• Middenhersenen
• Pons
• Verlengde merg

Hersenstam - middenhersenen

• Beloningscentrum
• Reflexen mbt zien

       en horen

Hersenstam - pons

• Verbinding grote 

       en kleine hersenen

• Verbinding even-

       wichtszintuig en

       kleine hersenen 

Hersenstam - verlengde merg

• Verbinding her-

       senen en ruggen-

       merg

• Kruising zenuw-

       banen  

Hypothalamus

Hypothalamus

Thalamus

Thalamus

• Informatie van de zintuigen richting de sensorische schors (behalve van geur). Daar wordt gefiltert welke informatie wel en niet wordt doorgegeven. 
• Informatie van de motorische schors naar de spieren (coördinatie)
• Aansturen van emoties

Ruggenmerg

Ruggenmerg (88J)

Loopt van hersenen naar stuitje. 

Loopt door de wervels in de wer-

velkolom.

Bij elke wervel ontspringen

zenuwen.

Wervel

Ruggenmerg (88J)

Aan de rugzijde (dorsaal) komen de

sensorische neuronen binnen. De cel-

kernen ervan liggen nog buiten

het ruggenmerg in de spinale ganglia.

Ruggenmerg (88J)

Aan de buikzijde (ventraal) gaan de

motorische neuronen naar buiten. 

De celkernen hiervan liggen ín het

ruggenmerg.

Zenuwen

Bundel van uitlopers van 

neuronen.

Gemengde zenuw: zowel uitlopers van

sensorische als motorische neuronen.

Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische neuronen.

Bewegingszenuw: alleen uitlopers van
motorische neuronen. 

Zenuwen

Ruggenmerg zenuw: zenuw die ont-

springt in het ruggenmerg.

Zenuwen

Grensstrengen verbinden

de horizontale zenuw-

banen ook verticaal.

ook onderdeel 

Perifeer zenuwstelsel

(13.5)

Zenuwen

Ganglia (spinale ganglion 

en grensstrengganglion)

bevatten cellichamen van 

de zenuwcellen.

Hersenzenuwen (88L)

12 zenuwen ontspringen in

de hersenen zelf:

- I en II in de grote hersenen 

(sensorisch zenuwen voor 

reuk en zicht)

- de rest in de hersenstam.

Hersenzenuwen (88L)

Nummer X: Nervus vagus/ zwervende zenuw

maakt verbinding met veel organen.

Reflex

Een snelle reactie op een prikkel zonder dat daarvoor eerst bewustwording optreedt.

Vaak ter bescherming/ voorkoming van problemen.

Reflexboog

Reflex

De aansturing van de spieren/klieren zonder betrokkenheid van de grote hersenen.

Loopt meestal via het ruggenmerg en meteen weer terug.

Behalve als het via hersenzenuwen loopt, dan via de hersenstam (bijvoorbeeld pupilreflex, speekselreflex).

Opdracht Reflex

Beschrijf stap voor stap wat er gebeurt als je in een legoblokje stapt. Vermeld ook het type cellen dat betrokken is.

Opdr. 8 Hersenbloeding

Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. 

Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp.

Leg uit of hij: 

- Dit voelt?

- Zijn been met een reflex kan wegtrekken? 

- Zijn been via een bewuste beweging kan wegtrekken? 

Nakijken/bespreken

- 13.1 opdr. 4 t/m 11

Doel 13.2

Je leert uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd en hoe een reflex werkt

Cellen in het zenuwstelsel

Neuronen (10%) – 100.000.000.000

Een neuron, of zenuwcel, is een speciaal soort cel die gespecialiseerd is in het ontvangen, verwerken en doorgeven van informatie

Gliacellen (90%)

Een gliacel is een cel die de neuronen ondersteunt in het uitvoeren van hun taak (voeden, beschermen, verwijderen)

Neuronen

Cellichaam: kern en 

celorganellen

Neuronen

Dendriet: uitloper die signalen opvangt van andere neuronen of zintuigcellen en richting het cellichaam stuurt

Neuronen

Axon: uitloper die signalen van het cellichaam doorstuurt naar andere neuronen of een spier/ klier

Neuronen

Myelineschede: isolerende laag rondom uitlopers (dendrieten of axonen)

Neuronen

Synaps: plaats waar neuronen signalen aan elkaar doorgeven

Neuronen

Neurotransmitter: chemische stof die berichten tussen zenuwcellen doorgeeft

Lees "Functies van neuronen" blz. 167

Sensorisch neuron

Waar in het zenuwstel vindt je sensorisch neuronen?

Schakelneuron

Waar in het zenuwstel vindt je schakelneuronen?

Motorisch neuron

Waar in het zenuwstel vindt je motorische neuronen?

Lees "Het zenuwstelsel: meer dan neuronen" - blz. 170

- Maak een tabel met de verschillende Gliacellen en hun functies

Gliacellen

Ondersteunende cellen in het zenuwstelsel:

• Astrocyten
  
• Oligodendrocyten
  
• Microgliacellen
  
• Ependymcellen
  
• Cellen van Schwann

Astrocyten

Stervormig met lange uitlopers.

Regelen de uitwisseling van 

stoffen tussen bloed en 

hersenen.

Geven steun aan neuronen.

Hebben een rol bij herstel na

beschadiging.

Oligodendrocyten

Klein, komen verspreid in het CZS voor.

Vormen de myelineschede rond

uitlopers in de hersenen en het

ruggenmerg.

Microgliacellen

Spelen een rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers.

Ependymcellen

Dekweefselcellen die hersenkamers (gevuld met hersenvloeistof) en het centrale

kanaal van het ruggenmerg

bedekken.

Produceren hersenvocht en zijn

bedekt met trilharen.

Cellen van Schwann

Vormen de myelineschede om de lange uitlopers van neuronen buiten het CZS, dus in het perifere zenuwstelsel.

Rol bij herstellen van neuronen.

Insnoeringen van Ranvier

In de myelineschede van uitlopers

zitten insnoeringen waar de

zenuwcel niet geïsoleerd is:

insnoeringen van Ranvier.

biologiepagina.nl

Doel 13.2

Je hebt geleerd uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd en hoe een reflex werkt

Begrippen 13.2

reflex, reflexboog, aangeleerd/ aangeboren, gliacellen, cellen van Schwann, myelineschede, dendriet, axon, synaps, neurotransmitter, atrocyten, oligodentrocyten, insnoeringen van Ranvier, microgliacellen, ependymcellen

Huiswerk

Maak 13.2 opdr. 1 t/m 7

Voorbereiden 13.3