10.5 Druk

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

10.5 Druk

10.5.1 Je kunt beschrijven hoe de druk op een ondergrond verandert als de kracht van grootte verandert.

10.5.2 Je kunt beschrijven hoe de druk op een ondergrond verandert als de oppervlakte van grootte verandert.

10.5.3 Je kunt de druk berekenen van een voorwerp op een ondergrond.

Terugblik

1. Je kunt het verschil tussen een vaste katrol en een losse katrol beschrijven.
2. Je kunt vaste en losse katrollen herkennen in toepassingen.
3. Je kunt uitleggen hoe de kracht bij een takel wordt verminderd.
4. Je kunt berekenen hoeveel touw je bij een takel moet inhalen.

Bij welke tang is de kracht op het ijzerdraad het kleinst

1. 
2. 
3. 

In de figuur wordt een kist van 150 kg omhoog
gehesen met behulp van een aantal katrollen.
Hoe groot is de benodigde trekkracht
op het touw?

Hiernaast zie je een takel.

Sleep de juiste namen naar de katrollen.

losse katrol

vaste katrol

Bij de takel op het plaatje wordt 5 m touw ingehaald.
Hoeveel meter gaat de last dan omhoog?

Aan de takel een last van 83 kg.
Hoeveel kracht moet je op het touw uitoefenen om de last te dragen?

Druk

Door de zwaartekracht oefenen voorwerpen 

druk uit op de ondergrond. 

Hoe kleiner de oppervlakte,

 hoe groter de druk.

Kracht verdelen

Voor de vervorming die een kracht veroorzaakt, zijn twee dingen van belang:

• hoe groot de kracht is die wordt uitgeoefend;

• hoe groot de oppervlakte is waarop de kracht werkt.

Hoe groter de oppervlakte is, des te beter wordt de 

kracht ‘verdeeld’ en des te kleiner is de vervorming.

Daarom is het vaak handig om te kijken hoe groot de 

kracht per oppervlakte-eenheid is. 

Anders gezegd: hoe groot de druk is.

Hoe meer banden, des te beter de kracht wordt verdeeld.

Kracht verdelen

De kracht per vierkante centimeter (N/cm2 ) noem je druk.

Nog een manier om de druk te verkleinen, zijn rijplaten (afb 3).

Rijplaten zijn dikke stalen platen die je vaak op een bouwterrein ziet.

Op bouwterreinen is het vaak modderig. 

De rijplaten maken de oppervlakte groter, 

zodat de druk kleiner wordt. 

Het werkverkeer zakt hierdoor niet weg.

Druk berekenen

Je kunt de druk berekenen met de formule:

druk = kracht : oppervlakte

• In deze formule is:
  
• • De druk in N/m2 of N/cm2;
  
• • De kracht in newton (N);
  
• • De oppervlakte in vierkante meter (m2 of cm2).

• Kracht = druk x oppervlakte
• Oppervlakte = kracht : druk
• Druk = kracht : oppervlakte

Voorbeeldopdracht 1

EOp een auto werkt een zwaartekracht van 12 000 N. 

De banden maken op een oppervlakte van 

1600 cm2 contact met de weg.

Bereken de druk van de banden op de weg.

gegevens:

kracht = 12 000 N

oppervlakte = 1600 cm2

gevraagd

druk = ? N/cm2

Uitwerking:

• druk = kracht : oppervlakte
  
• druk = 12 000 N : 1600 cm2 = 7,5 N/cm2
  
• De druk van de banden op de weg is   dus 7,5 N/cm2 .

De druk vergroten

Door de oppervlakte zo klein mogelijk te maken kun je de druk vergroten.

 Denk bijvoorbeeld aan het snijvlak van een mes, de bek van een nijptang, een punt van een injectienaald, enzovoort (afbeelding 8).

Een injectienaald dringt gemakkelijk de huid in.

Voorbeeldopdracht 1

1. Een hobbymes heeft botte/ scherpe een snijkant. 
2. Die snijkant heeft een grote/ kleine heel oppervlakte. 
3. Daardoor is de druk heel groot/klein .

• Uitwerking

1. Scherp
2. Klein
3. Groot

MENU

LESSTOF

Toon juiste 

MENU

LESSTOF

Voorbeeldopdracht 2

Emmy duwt met een kracht van 15 N een punaise in een houten plank. De kop van de punaise heeft een oppervlakte van 0,8 cm2.

gegevens:

kracht = 15 N

oppervlakte = 0,8 cm2

gevraagd:

druk = ? N/cm2

• Uitwerking
• druk = kracht : oppervlakte
• druk = 15 : 0,8
• druk = 18,75 N/cm2

Samenvatting:

• Druk is de kracht van een voorwerp per vierkante centimeter van een   oppervlakte.
• Hoe groter de oppervlakte, des te kleiner de druk.
• Hoe kleiner de oppervlakte, des te groter de druk.

• Hoe groter de kracht, hoe groter de druk.
• Hoe kleiner de kracht, hoe kleiner de druk.
• Druk kun je berekenen met de formule:
• druk = kracht : oppervlakte

Samenvatting:

Er zijn voorwerpen die gemaakt zijn om de druk te verkleinen:

• tractorbanden

• rupsbanden

• rijplaten

Er zijn voorwerpen die gemaakt zijn om de druk te vergroten:

• punaise

• injectienaald

• mes