Endodontologie

• THKT
• MBO
• Studiejaar 2

Endodontologie

Leerdoelen van deze les

• Je kunt de pulpaholte en het wortelkanaal herkennen
• Je kunt 2 functies van de pulpa benoemen.
• Je kent het verschil tussen een reversibele en irreversibele pulpitis
• Je kent het verschil tussen een ortho- en retrograde apexresectie

Endodontie

• Weke kern gebitselement.
• Endodontium/pulpa.
• Ziekten voorkomen of behandelen.

Waaruit bestaat de pulpaholte?

Waaruit bestaat pulpaweefsel?

1. Cellen, bindweefsel, bloedvaten, lymfevaten, zenuwvezels
2. Glazuur, dentine, zenuwvezels.
3. Cariës, zenuwvezels, apicale zwarting.
4. Foramen apicale, pulpahoorn, zenuwvezels.

Anatomie en fysiologie tandpulpa

a: pulpakamer

b: wortelkanaal

c: dak van de pulpakamer

d: bodem van de pulpakamer

e: pulpahoorn

f: wortelkanaalingang

g: apex

h: furcatie

i: foramen apicale

j: lateraal kanaal

Cellen in de tandpulpa

• Fibroblasten: produceren tussencelstof en vezels
• Odontoblasten: vormen dentine (kanaaltjes van Tomes)
• Afweercellen: (macrofagen) opruimers: afweer
• Pulpasteentjes: (dentikels) verkalkte pulpacellen (oudere pulpa)

Functies pulpa

• Vormende functie
• Voedende functie
• Sensorische functie
• Afweerfunctie

Hoeveel wortels en wortelkanalen ?

Noteer dit op het formulier bij elk element

Leeftijd en de pulpa

• Hoe jonger, hoe wijder de pulpa
• Soms nog niet afgevormd.
• Hoe ouder, hoe meer afzetting odontoblasten
• Oblitereren (dichtslibben)

Wat kan een oorzaak zijn van een pulpa-aandoening?

Oorzaken pulpa-aandoening

• Bacteriële irritatie.
• Mechanische irritatie.
• Thermische irritatie.
• Chemische irritatie. 

Pulpa-aandoeningen: Pulpitis

Pulpitis = ontsteking van de pulpa

Reversibele pulpitis:

• Mogelijk pijnloos
• Geen klachten
• Geen duidelijke afwijkingen of pijnlijk bij warm en koud
• Koud is het gevoeligst

Gaat over nadat oorzaak (bijv. cariës) is weggenomen

Voor welke manier
van diagnose zie
je hier de materialen

1. Percussietest
2. Sensibiliteitstest

Irreversibele pulpitis:

• Kan pijnloos zijn (asymptomatisch)
  
• Na lange tijd alsnog hevige pijn
  

Symptomatisch irreversibele pulpitis:

• Hevige pijn
  
• Uitstraling oor en kaak
  
• Pijn in de avond erger
  
• Bij prikkeling door warm en koud heftige pijn en houdt lang aan
  
• Element niet aan te wijzen – sensibiliteitstest
  
• Geneest niet vanzelf

Vervolg irreversibele pulpitis:

De optredende zwelling (tumor) is praktisch onmogelijk:

Pulpaweefsel kan niet uitzetten in pulpakamer

Gevolg:

• Grote druk: pijn en verstoring van bloedcirculatie (vaten worden dichtgedrukt)
  
• Bij liggen: drukverhoging dus meer pijn
  
• Door gestoorde bloedcirculatie: afsterven van weefsel (necrose)
• Zenuwkanaalbehandeling

Pulpa-aandoeningen: Necrotische pulpa

Oorzaak: pulpitis of trauma

Symptomen:

• Geeft niet echt klachten
  
• Verkleuring element
  
• Bij infectie van dood pulpaweefsel met bacteriën, maken bacteriën schadelijke afbraakstoffen (toxinen) aan
• Dit geeft problemen in peri-apicaal gebied

Bij een necrotische pulpa is de zenuw afgestorven.

1. Niet waar
2. Waar

Een patiënt klaagt over pijn bij warm en koud maar vooral koud is pijnlijk, op de röntgenfoto zijn geen afwijkingen zichtbaar. Waar heeft deze patiënt last van?

1. vitale pulpa
2. necrotische pulpa
3. reversibele pulpitis
4. irreversibele pulpitis

Peri-apicale aandoeningen: Parodontitis apicalis

• Simpel gezegd: pulpitis met ontsteking rond wortelpunt
• Vaak ronde zwarting rond wortelpunt op röntgenfoto zichtbaar
• Chronische ontsteking kan acuut worden; pijn bij percussie (tikken) en kauwdruk
  

Wat is een klacht als iemand acute parodontitis apicalis heeft?

1. Geen gevoel in element
2. kies voelt te hoog
3. bloed bij wortelpunt
4. kies voelt te laag

Peri-apicale aandoeningen: Apicaal abces

• Acute ontsteking rond wortel met pusvorming
  
• Abces ontstaat snel
  
• Hevige pijn, bij aanraken element of dichtbijten
  
• Element is goed aanwijsbaar
  
• Zwelling mogelijk
  

Niet of niet tijdig behandelen: ontsteking zoekt weg naar buiten

• Chronisch (fistel)
  
• Acuut (abces)

Chronisch apicaal abces

= Goed afgekapselde afvoergang (fistel) vanaf apex naar mondholte

• Weinig ontstekingsvocht
• Opsporen oorsprong: guttapercha stift i.c.m. röntgenfoto

Acuut apicaal abces

• Veel ontstekingsvocht
  
• Abces nog niet door periost (botvlies): veel pijn (= subperiostaal abces)
• Abces door periost: pijn neemt af, zwelling zichtbaar onder mucosa, dikke wang (= submuceus abces)

Peri-apicale aandoeningen: Wortelresorptie 

Extern: aan buitenoppervlak van dentine (a)

Alleen endo bij necrose van pulpaweefsel. Bij vitaal element, geen behandeling

Intern: aan pulpazijde van het dentine (b)

Zo spoedig mogelijk wortelkanaalbehandeling

starten

Wat is het doel van een apexresectie?

een gebitselement behouden

Chirurgische endodontie

Wanneer doe je een apexresectie:
1. Periapicale ontsteking verdwijnt niet na een endo.

2. wortelpuntontsteking is groot en de kans op genezing is klein na een endo.
3. als het wortelkanaal geoblitereerd (dichtgeslibt) is.
4. als in het wortelkanaal een opbouw van een wortelstift zit.
5. Als een vijl is afgebroken.

Apexresectie = combinatie van endodontische behandeling en weghalen van ontsteking aan de wortelpunt

Voordelen boven gewone zenuwkanaalbehandeling:
1. Kaakchirurg kan wortelkanaal in zijn geheel beoordelen
2. Ontstekingsweefsel kan beter worden weggehaald (excochleatie) 
3. Afsluiting van de apex kan gecontroleerd worden
4. Tijdens het opvullen van het element kan een stukje wortelpunt worden weggeslepen

chirurgische endodontie

Twee soorten apexresectie:

• Orthograde apexresectie: wortelkanaal is helemaal doorgankelijk

• Retrograde apexresectie: wortelkanaal is vanuit de mondholte niet open, afsluiting kan alleen vanuit de apex plaatsvinden

1. verdoving
2. incisie
3. mucoperiost (mondslijmvlies en beenvlies) los schuiven van het bot
4. fenestreren -> opening maken naar de wortelpunt met ronde boor
5. excochleator -> ontstekingsweefsel weglepelen
6. stukje van wortelpunt afslijpen
7. wortelkanaal word vanaf apicaal geboord en schoongemaakt met een klein kopje of ultrasoon apparaat
8. kanaalopening word gevuld met biocompatibel (lichaamsvriendelijk) vulmateriaal, zoals MTA
9. Het mucoperiost wordt teruggelegd en gehecht.

Evaluatie leerdoelen

Je kunt nu

• de pulpaholte en het wortelkanaal herkennen
  
• minimaal 2 functies van de pulpa benoemen.
  
• het verschil tussen een reversibele en irreversibele pulpitis uitleggen
• het verschil tussen een ortho- en retrograde apexresectie uitleggen