Hoofdstuk 6

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Herhaling grammatica zinsdelen

1vwo

Bestudeer de theorie bij Grammatica zinsdelen H6 over 

de bwb

Leerdoelen

• Ik kan de persoonsvorm en het onderwerp in een zin benoemen
• Ik kan het werkwoordelijk in een zin benoemen
• Ik kan het lijdend en het meewerkend voorwerp in een zin benoemen
• Ik kan de bijwoordelijke bepaling in een zin benoemen

Stap 1 t/m 4 zijn gezet...?

We hebben tot nu toe bij grammatica vier belangrijke stappen gezet. Bij stap 1 benoemen we de persoonsvorm en het onderwerp en bij stap 2 het gezegde. Er zijn twee soorten gezegdes zijn: het werkwoordelijk en het naamwoordelijk gezegde. In een zin met een werkwoordelijk gezegde doet het onderwerp iets of gebeurt er iets met het onderwerp. 

In een zin met een naamwoordelijk gezegde bevindt het onderwerp zich in een staat van zijn. 

Bij stap 3 benoemen we het lijdend voorwerp en bij stap 4 het meewerkend voorwerp. Die zinsdelen staan niet in iedere zin. In een zin met een naamwoordelijk gezegde staat zelfs nooit een lijdend voorwerp! Laten we nu eerst 

stap 1 t/m 4 even kort herhalen, voordat we met elkaar de volgende stappen zetten. 

Stappenplan redekundig ontleden

1. zoek de pv: maak de zin vragend of verander het getal

2. zoek het gezegde (WWG of NG)

3. zoek het ond (= onderwerp) Wie of wat + gezegde?

4. zoek het lv (=lijdend voorwerp) Wie of wat + gezegde + ond? Geen lv als er een NG is!

5. zoek het mw (= meewerkend voorwerp) Aan wie/voor wie + gezegde + ond + lv?

Tot nu toe heeft dat niets opgeleverd.

______

1. persoonsvorm
2. geen persoonsvorm

Als onderwerp voor hun werkstuk kozen ze pooldieren.
Onderwerp=

1. Als onderwerp
2. Pooldieren
3. Kozen
4. Ze

De meisjes hebben hun lange haren laten knippen bij de kapper.
Wat is hier het wwg?

1. hebben
2. laten knippen
3. knippen
4. hebben laten knippen

0

Houd je mond!
Wat is het onderwerp (ond)?

1. je
2. je mond
3. er is geen onderwerp (ond)

Verdeel de deze zin in zinsdelen. Hoeveel zinsdelen heeft deze zin? - De fiets van mijn broer stond in de schuur van mijn ouders.

1. 2
2. 4
3. 3
4. 5

Is dit een meewerkend voorwerp?

'We willen een cadeaubon kopen voor de trainer.'

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Is dit een meewerkend voorwerp?

Hij laat al zijn geld na aan goede doelen.

1. Wel een meewerkend voorwerp
2. Geen meewerkend voorwerp

Over een maand | ga | ik | op vakantie.
Hoe noem je het zinsdeel 'over een maand'?

1. Lijdend voorwerp
2. Onderwerp
3. Naamwoordelijk gezegde
4. Bijwoordelijke bepaling

Opdracht! Benoem in de onderstaande vier zinnen de persoonsvorm (pv), het onderwerp (ow), het gezegde (wg/ng) en - indien aanwezig - het lijdend voorwerp (lv) en het meewerkend voorwerp (mv). 

1. Nederlandse jongeren hebben jaarlijks twaalf weken schoolvakantie.

2. Toch blijken ze opvallend vaak moe te zijn. 

3. Misschien moeten we hun een extra weekje vakantie geven?

4. Ze zullen zich gedurende die week echt niet vervelen.

Antwoorden zin 1 en 2

1. Nederlandse jongeren / hebben / jaarlijks / twaalf weken schoolvakantie.

    pv = hebben 

    ow = Nederlandse jongeren  

    wg = hebben (doet het ow iets of bevindt het zich in een staat van zijn?)

    lv = twaalf weken schoolvakantie  (wie of wat 'hebben Nederlandse jongeren'?)

    bwb = jaarlijks

2. Toch / blijken / ze / opvallend vaak / moe / te zijn.

    pv = blijken

    ow = ze 

    ng = blijken [moe] te zijn (doet het ow iets of bevindt het zich in een staat van zijn?)

    bwb = Toch, opvallend vaak

Antwoord zin 3 en 4

3. Misschien / moeten / we / hun / een extra weekje vakantie / geven?

    pv = moeten

    ow = we 

    wg = moeten geven (doet het ow iets of bevindt het zich in een staat van zijn?)

    lv = een extra weekje vakantie  (wie of wat 'moeten we geven'?)

    mv = (aan) hun (aan wie of wat 'moeten we een extra weekje vakantie geven?)

    bwb = Misschien

4. Ze / zullen / zich / gedurende die week / echt niet / vervelen.

    pv = zullen

    ow = Ze

    wg = zullen zich vervelen (doet het ow iets of bevindt het zich in een staat van zijn?)

    bwb = gedurende die week, echt niet

Herhaling lesstof

Persoonsvorm - een vorm van het werkwoord
                             (altijd één woord)

Kan in het enkelvoud, meervoud, in de tegenwoordige- of de verledentijd staan. 

Je vindt de pv door de zin in een andere tijd te zetten. 
tt --> vt            of             vt --> tt

Herhaling lesstof

Voorbeeld:

Tegenwoordige tijd: 

De leerling komt op tijd.              De leerlingen komen op tijd. 
 
Verleden tijd:     
De leerling kwam op tijd.            De leerlingen kwamen op tijd

Herhaling lesstof

Zindsdeel - bestaat uit één of meerdere woorden die bij elkaar horen. Elk zinsdeel heeft een bepaalde functie in een zin.
(bv. een onderwerp of een gezegde)

Herhaling lesstof

Zinsdeelproef - om vast te stellen uit hoeveel zinsdelen een zin bestaat.

1. Onderstreep de pv (persoonsvorm)
2. Zet steeds één of meerdere woorden voor de pv. Wanneer je een goed lopende zin krijgt, weet je dat de woorden voor de pv één zinsdeel is. 

Herhaling lesstof 

Onderwerp - wie of wat + gezegde
( onderwerp staat vaak naast de persoonsvorm)

Voorbeeld:
De nieuwe leerling | gaat | daarna | aan de slag. 

De gebiedende wijs heeft geen onderwerp

Voorbeeld: Pak op!  Geef antwoord! 

Lijdendvoorwerp: wie of wat + gezegde + onderwerp

Mijn moeder/ heeft/ een appeltaart /gebakken.

Een lv begint nooit met een voorzetsel

Herhaling lesstof

Meewerkend voorwerp

Grammatica zinsdelen

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor wie iets bestemd is.

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag:
Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde +
onderwerp + lijdend voorwerp

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

www.jufmelis.nl

Stap 5 en 6: Het benoemen van het voorzetselvoorwerp (vv) en de bijwoordelijke bepaling(en) (bwb)

Als je stap 1 t/m 4 hebt gezet, houd je in sommige zinnen nog een of meerdere onbenoemde zinsdelen over. Kijk nu eerst eens goed naar de onderstaande zinnen:

1. Ik / reken / op lekker weer.

2. Ik / reken / die som / uit / op mijn rekenmachine.

Als je in deze twee zinnen stap 1 t/m 4 zet, houd je in zin 1 en in zin 2 de vetgedrukte zinsdelen over. Deze zinsdelen beginnen beide met het voorzetsel 'op', maar een van de twee zinsdelen heeft een figuurlijke betekenis. Kan jij zien bij welke van de twee dat het geval is? 

Stap 5 en 6: Het benoemen van het voorzetselvoorwerp (vv) en de bijwoordelijke bepaling(en) (bwb) (2)

1. Ik / reken / op lekker weer.

2. Ik / reken / die som / uit / op mijn rekenmachine.

'Rekenen' doe je niet letterlijk 'op lekker weer'. Je doet het wel letterlijk 'op een rekenmachine'. Als een zinsdeel begint met een voorzetsel en het heeft een figuurlijke betekenis, dan is het een voorzetselvoorwerp. Begint een zinsdeel met een voorzetsel en heeft het een letterlijke betekenis, dan is het een bijwoordelijke bepaling 

Sommige zinnen hebben wel drie of vier verschillende bijwoordelijke bepalingen.