5.10 voorzetsel

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Woordsoorten 

lidwoord

bijvoeglijk naamwoord

zelfstandig naamwoord

persoonlijk voornaamwoord en bezittelijk voornaamwoord

zelfstandig werkwoord, koppelwerkwoord en hulpwerkwoord

voorzetsel 

bijwoord

Lesdoelen

Aan het eind van de lessenserie kun je:

verschillende woordsoorten herkennen en benoemen

Even wat herhalen

Zelfstandig naamwoord

Een zelfstandig naamwoord is een woord voor een mens (meisje, leerling), dier (zeehond), plant (geranium), ding (balpen) of gevoel (haat). 

Een concreet zelfstandig naamwoord (czn) geeft iets tastbaars aan, iets wat je kunt aanraken: fiets, trouwring, rivier, berg. 

Een abstract zelfstandig naamwoord (azn) geeft iets aan wat je niet kunt aanraken (begrippen als ruzie, maand, onrust, tijd, elfje).

Een eigennaam (zn-e) is ook een zelfstandig naamwoord: Max, Utrecht, Rijksmuseum.

Bijvoeglijk naamwoord

Bijvoeglijke naamwoorden geven een eigenschap of toestand aan van een zelfstandig naamwoord of (soms) een persoonlijk voornaamwoord. Bijvoeglijke naamwoorden staan vaak direct voor het zelfstandig naamwoord waar ze bij horen, maar dat hoeft niet. Enkele voorbeelden:

De blonde jongen

De ovale tafel

Sommige hobby’s zijn levensgevaarlijk.

Op welke plek in de zin kun je een bijvoeglijk naamwoord vinden?

1. Voor het zelfstandig naamwoord
2. Achter het zelfstandig naamwoord
3. Voor of achter het zelfstandig naamwoord

Waar verwijst een persoonlijk voornaamwoord naar?

Persoonlijk voornaamwoord

Een persoonlijk voornaamwoord verwijst naar iemand, zoals ik, jij, hij, jullie etc. Maar het kan ook naar iets verwijzen, zoals het. 

Welk persoonlijk voornaamwoord je kiest, hangt af van de persoon (eerste, tweede of derde persoon) en het getal (enkelvoud of meervoud). Het persoonlijk voornaamwoord is altijd een zinsdeel, zoals onderwerp of lijdend voorwerp.

Waar verwijst een bezittelijk voornaamwoord naar?

Bezittelijk voornaamwoord

Het bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie of wat iets is.  Dat is zijn fiets. 

Ik begin aan mijn vakantie.

Let op: Het gaat altijd om woorden als mijn, jouw, zijn of haar.

Ook familierelaties kunnen met het bezittelijk voornaamwoord worden uitgedrukt: zijn vader, haar nicht, onze moeder.

Verschil persoonlijk voornaamwoord en bezittelijk voornaamwoord

.

Een persoonlijk voornaamwoord wijst direct naar de persoon. Het is de 'korte' versie: Het boek is van jou.

Het bezittelijk voornaamwoord verwijst naar het bezit. 

Het is de lange versie: Het is jouw boek.

Het boek is van jou.

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw

Het is mijn boek.

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw

Soorten werkwoorden

Zww

Kww

Hww

Wat is het zww?

De jongen fietst.

Wat is het zww?

De jongen krijgt een cadeau.

Wat is het zww?

De jongen heeft een cadeau gekregen.

Wat is het hww?

De jongen zal een goed leren.

Wat is het hww?

Vorige week heb ik me goed gedragen.

Wat is het kww?

De auto is rood.

Wat is het kww?

Hij is mijn beste vriend geweest.

Wat is het verschil tussen de werkwoorden 'is'?
Hij is mijn beste vriend.
Hij is mijn beste vriend geweest.

Wat is het kww?

Hij zal dokter worden.

hww of zww:
Ik geef hem een cadeautje.

1. geef = hww
2. geef = zww

hww of zww:
Gisteren zijn we naar de bioscoop geweest.

1. geweest = hww
2. geweest = zww
3. geweest = kww

Voorzetsel

Bekijk de volgende zin:

– Na de wedstrijd / schuifelden / de supporters / het stadion uit.

In deze zin zijn de woorden Na en uit voorzetsels. 

Een voorzetsel (vz) wordt meestal vóór een woord of een groepje woorden gezet, soms erachter. 

Voorzetsel

Samen vormen ze een zinsdeel dat vaak een plaats, tijd of reden/oorzaak aangeeft:

   plaats (waar?): achter je, bij ons thuis, op tafel, te Volendam;

   tijd (wanneer?): na de lunch, tijdens de filmvoorstelling, 

                                    onder de les Engels;

   reden (waarom?) of oorzaak (waardoor?): vanwege een ruzie,
                                         door het ongeluk.

Wat is het verschil tussen de zinnen?
Wij dansen door de regen.
Het regent door mijn jas.

Welke twee werkwoorden worden hier gebruikt?
Wij dansen door de regen.
Het regent door mijn jas.

Voorzetsel

Soms vormt een voorzetsel een vaste combinatie met een werkwoord: kijken naar, vertrouwen op, houden van.

Soms vormen voorzetsels een vaste combinatie met een zelfstandig naamwoord. Zo’n combinatie heet een voorzetseluitdrukking: bij wijze van, door middel van, in overleg met.

Maak opdracht 1 in tweetallen. 

Over tien minuten bespreken we de antwoorden.

Ben je klaar? Werk dan vast verder aan de taak:

5.10: havo: 1, 2, 4 en 5

          vwo: 1, 2, 3, 4 en 5

5.12: havo: 1, 2, 3 en 5

          vwo: 1, 2, 3, 4 en 5

Aan het werk!

5.10: havo: 1, 2, 4 en 5

          vwo: 1, 2, 3, 4 en 5

5.12: havo: 1, 2, 3 en 5

          vwo: 1, 2, 3, 4 en 5