H1 Formuleren - samentrekking controleren (vwo) & correct zinnen begrenzen (havo)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

• 15 minuten lezen
• Vwo uitleg over samentrekkingen controleren (havo aan het werk)
• Havo uitleg over zinnen correct begrenzen (vwo aan het werk
• Aan de slag

Samentrekking

Je leert een samentrekking herkennen,

je leert een samentrekking controleren en

je leert een samentrekking verbeteren. 

Je leert een samentrekking herkennen, controleren en verbeteren.

Schrijf zo kort mogelijk op (denk aan de spelling!)
Landsgrenzen en provinciegrenzen

Schrijf zo kort mogelijk op (denk aan de spelling!)
Marius reed 200 km/h en Marius kreeg daarom een boete.

• Bij een achterwaartse samentrekking staan alle woorden achter in de zin.
• Bij een voorwaartse samentrekking staan alle woorden voor in de zin.

Theorie - samentrekking

Samentrekking houdt in dat een woord(deel) of een zinsdeel wordt weggelaten, omdat het ook elders in de zin voorkomt.

 Gewone zin = "Je kunt bij hem niet alleen nieuwe computerspelletjes kopen, maar je kunt bij hem ook oude computerspelletjes kopen."

 Verkorte zin =  "Je kunt bij hem niet alleen nieuwe (computerspelletjes kopen), maar (je kunt bij hem) ook oude computerspelletjes kopen."

Niveaus samentrekking

Het weglaten kan op drie niveaus:

- woordniveau

- woordgroepniveau

- zinsniveau

Woordniveau

Hier ligt een stapel studieboeken en -schriften.

Je laat een woorddeel weg: studie.

Woordgroepniveau

Hier ligt een stapel met oude en nieuwe kleren.

Je laat één of meerdere woorden binnen een zinsdeel weg: kleren

Zinsniveau

Hier ligt een stapel boeken en daar ook.

Je laat één of meerdere zinsdelen weg: ligt - een stapel boeken

Zij doet werk op gemeentelijk en op provinciaal niveau.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

De trainer leert je onderhands werpen en bovenhands.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

Zij zijn verzekerd tegen brand-, water- en stormschade.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

In de plannen van het nieuwe kabinet kan en zal iedereen erop vooruitgaan.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

De activiteiten zijn gepland in en naast de sporthal.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

Waarom klopt deze zin niet?

WHO bestempelt nieuwe coronavariant als zorgelijk en krijgt naam omicron

Samentrekken gaat vaak fout

Wat is er mis met de volgende zinnen? 

• Hier wordt een nieuw sportveld aangelegd en enkele kleedkamers geplaatst. 
• Max keek naar een leuk meisje en daardoor niet goed uit bij het oversteken.
• De maand augustus is vaak heet en brengen Italianen graag door aan de kust. 

Drie voorwaarden

Om iets weg te laten moet je eerst aan drie voorwaarden voldoen:

De woorden hebben:

1. dezelfde functie (onderwerp, lv, koppelww, enz.)

2. dezelfde betekenis

3. hetzelfde getal (enkelvoud of meervoud)

Stappenplan 

1. Bepaal wat er is weggelaten.
2. Bepaal de functie, de betekenis en het getal van het eerste deel.
3. Bepaal de functie, de betekenis en het getal van het tweede deel. 
4. Alles hetzelfde? Goede samentrekking. 
5. Niet? Voeg de ten onrechte weggelaten delen toe.

Is de volgende zin goed samengetrokken?
Emma liep naar de winkel en kocht een boek.

1. Ja
2. Nee

Is de zin goed samengetrokken?
De cabaretier verbaasde zich erg over de prijs, en de toeschouwers nog meer.

1. Ja
2. Nee

Aan de slag!

Maak de opdrachten van deze paragraaf!

Startopdracht + 1 t/m 4 + 7

Havo: zinnen correct begrenzen 

Punten, komma's, dubbele punten en puntkomma's

Zinnen correct begrenzen

a Gisteren gingen we zwemmen, hoewel het koud was, vermaakten we ons prima.

b Gisteren gingen we zwemmen, hoewel het koud was, we vermaakten ons prima.

Bij zin a. en b. moet een komma vervangen worden door een punt. Welke en waarom?

Zinnen correct begrenzen

Wanneer gebruik je een punt?

1. Aan het einde van een meedelende zin
2. Als je adem moet halen in een zin
3. Aan het einde van je tekst

Wanneer gebruik je een dubbele punt?

1. Als je een citaat aankondigt
2. Als je iets gaat uitleggen
3. Voor een opsomming
4. Voor voegwoorden

Wanneer gebruik je een puntkomma?

1. Als je een citaat aankondigt
2. Als de ene zin de andere verklaart
3. Na een opsomming
4. In plaats van 'en'

Aan het begin van het tweede uur haal ik nooit koffie, want de congiërge komt het dan toch wel brengen.

* Aan het begin van het tweede uur haal ik nooit koffie. Want de congiërge komt het dan toch wel brengen.

Zie het verschil:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden verschillende landen door Duitsland bezet. Hier kwamen veel mensen tegen in opstand.

* Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden verschillende landen door Duitsland bezet, hier kwamen veel mensen tegen in opstand.

Zie het verschil:

Sommige landen worden van andere gescheiden door een zee, rivier, bos of gebergte. Zodat er een natuurlijke grens is.

1. juist begrensd
2. onjuist begrensd

Nederland wordt in het noorden en westen begrensd door de Noordzee. Het heeft dus aan twee kanten een natuurlijke grens.

1. juist begrensd
2. onjuist begrensd

Wat:

- Havo: formuleren, startoopdracht + 1, 2, 3, 7

- Vwo: formuleren, startopdracht + 1 t/m 4 + 7 

Donderdag is de toets van lezen en woordenschat. Ben je klaar met bovenstaande opdrachten, dan ga je de woordenlijst leren.

Aan de slag