Les 3 Loonstarheid + herhaling lH8 onderhandelen

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

herhaling

Wat zijn verzonken kosten?
de kosten ....

1. die niet terug te verdienen zijn als project niet doorgaat
2. van 33 keer afzwemmen en nog geen diploma op zak
3. van onbereikbare schatten die op de zeebodem liggen
4. die uit de hand zijn gelopen door misrekeningen

Wat betekent C.A.O?

1. christelijke adel organisatie
2. collectieve arbeids- overeenkomst
3. collectieve aanpak oproerkraaiers
4. collectieve arbeids- organisatie

Tussen welke partijen wordt een CAO vastgelegd.

1. werkgever + werknemer
2. werkgevers en werknemers
3. Vakbond van werkgevers en werknemers
4. vakbond van de bedrijfstak

8.4 loonstarheid

Hoeveel opgaven heb je gemaakt en nagekeken?

1. (Bijna) Niets
2. Een beetje
3. Redelijk veel
4. (Bijna) Alles

Vraag naar Arbeid

Aanbod van arbeid

Loonruimte

Prijscompensatie

Initiele loonstijging

De maximale loonstijging die niet leidt tot lagere winst.

Een loonsverhoging gelijk aan inflatie.

Loonstijging bovenop de inflatie correctie

waar komen die starre prijzen op arbeidsmarkt vandaan?

voornamelijk door lonen! (loonstarheid)

vraag naar arbeid wordt beïnvloed door:

- hoogte loon

- groei economie (productie)

- stand techniek

- globalisering

- kosten (en prijzen) andere productiefactoren

aanbod van arbeid wordt beïnvloed door:

- hoogte loon

- demografische ontwikkeling

- participatiegraad

- wetgeving (leerplicht, pensioen ed)

Lesdoelen

•    geaggregeerde vraagcurve en geaggregeerde aanbodcurve tekenen.
•    aan de hand van de geaggregeerde vraag en het geaggregeerde aanbod de relatie tussen de hoe¬veelheid goederen en diensten en het nationale prijsniveau bepalen en dit grafisch onderbouwen.
•    de relatie tussen de geaggregeerde vraag en het prijsniveau uitleggen.
•    uitleggen wat de oorzaak van loonstarheid is.
•    de gevolgen uitleggen van prijsrigiditeit op de korte termijn.
•    uitleggen dat in situaties van laagconjunctuur door loonstarheid op korte termijn onvrijwillige werkloosheid ontstaat en op lange termijn, door de werking van het marktmechanisme, het evenwicht hersteld kan worden en dit grafisch onderbouwen.

De ___________________ naar arbeid en het aanbod van arbeid noem je samen de

___________________ . 

Je spreekt van een  ___________________ arbeidsmarkt als het ___________________ 

groter is dan de vraag naar arbeid. 

Is het aanbod van arbeid kleiner dan de vraag naar arbeid dan spreek je van een 

 ___________________  arbeidsmarkt.

Arbeidsmarkt

Krappe

Ruime

Aanbod

Vraag

h.8.4: Loonstarheid op de arbeidsmarkt

de lonen (prijs van arbeid) worden maar beperkt bepaald door vraag & aanbod (marktmechanisme): 

* CAO's: loonafspraken voor groepen werknemers voor een langere periode

*  wettelijk minimumloon: het loon kan nooit lager worden (minimumprijs)

De gevolgen van minimumloon

Door het minimumloon is er nu werkloosheid onstaan. 

Voor het minimum loon willen meer mensen werken. De bedrijven vinden dit te duur en willen minder mensen aannemen. 

Het oranje blok is de werkloosheid

loonstarheid bij economische teruggang

economische teruggang = de productie daalt en daardoor ook de vraag naar arbeid (bij elk loon) > de vraaglijn verschuift naar links > het loon zou moeten dalen, maar door loonstarheid gebeurt dat niet op korte termijn > het aanbod blijft gelijk, maar de vraag is 2 mln lager > 2 mln werknemers worden ontslagen

Wat is een oorzaak van prijsstarheid op de arbeidsmarkt?

1. starre werkgevers
2. overheid bepaalt de lonen achteraf
3. minimumloon, contracten
4. werknemers zijn te bang om te onderhandelen

Aan de slag!

8.16 t/m 8.19 af

Qa = 2L - 30

Qv = -2L + 90

Bereken het evenwichtsloon

Evenwicht als qa = qv

2L - 30 = -2L + 90

4 L = 120 dus L = 30

Qa = 2L - 40

Qv = -2L + 100

Bereken hoeveel mensen er werken in de evenwichtssituatie

Evenwicht als qa = qv

2L - 40 = -2L + 100 dus 4L = 140 dus L = 35

Invullen in qa of qv geeft q = 30

wat wordt er geregeld bij
primaire arbeidsvoorwaarden

1. auto van de zaak, bedrijfskleding
2. verlofdagen, betaalde opleiding
3. bureaustoel en eten in de kantine
4. loon, werktijden..

Wat is de wig?
Het verschil tussen...

1. loonkosten en nettoloon
2. brutoloon en nettoloon
3. loonkosten en brutoloon
4. de af te dragen werkgevers en werknemerspremies

Qa = 2L - 40

Qv = -2L + 100

Bereken de werkloosheid bij een loon van 40

Werkloosheid als qa > qv

Bij L = 40 is qa = 40

Bij L = 40 is qv = 20

Werkloosheid is 40 - 20 = 20

loonstarheid kan werkloosheid veroorzaken. Omdat..

1. de lonen niet kunnen stijgen als er veel aanbod is
2. de lonen niet kunnen dalen als er veel vraag is
3. de lonen niet kunnen dalen als er veel vraag is
4. de lonen niet kunnen dalen als er weinig vraag is

arbeidsmarkt is geen markt van volkomen concurrentie

Op de arbeidsmarkt  is geen sprake van volkomen concurrentie omdat:

- product is heterogeen: aanbieders verschillen van elkaar

- sommige partijen beïnvloeden de prijsvorming: vakbonden, overheid

- geen vrije toetreding door diploma-eisen

- asymmetrische informatie (geen transparantie) omdat de locatie, omvang

   en kwalificatie van vraag en aanbod niet voor iedereen duidelijk en

   controleerbaar  is

Maak een redenering hoe bij dalende besteding (1) loonstarheid leidt tot werkloosheid (6)   Zet in de juiste volgorde: 

1 bestedingen dalen                             4 minder productie

2 aanbod arbeid > vraag arbeid        5  lonen blijven gelijk                             

3 minder vraag naar arbeid                6 werkloosheid