Les 3 Loonstarheid + herhaling lH8 onderhandelen

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vraag naar Arbeid

Aanbod van arbeid

vraag naar arbeid wordt beïnvloed door:

- hoogte loon

- groei economie (productie)

- stand techniek

- globalisering

- kosten (en prijzen) andere productiefactoren

aanbod van arbeid wordt beïnvloed door:

- hoogte loon

- demografische ontwikkeling

- participatiegraad

- wetgeving (leerplicht, pensioen ed)

Aanbod van arbeid

Vraag naar arbeid

Vacature

Solliciteren

Beroepsbevolking

Werkgelegenheid

Arbeidsplaats

Werkloosheid

waar komen die starre prijzen op kt vandaan?

voornamelijk door lonen! (loonstarheid)

Lesdoelen

•    geaggregeerde vraagcurve en geaggregeerde aanbodcurve tekenen.
•    aan de hand van de geaggregeerde vraag en het geaggregeerde aanbod de relatie tussen de hoe¬veelheid goederen en diensten en het nationale prijsniveau bepalen en dit grafisch onderbouwen.
•    de relatie tussen de geaggregeerde vraag en het prijsniveau uitleggen.
•    uitleggen wat de oorzaak van loonstarheid is.
•    de gevolgen uitleggen van prijsrigiditeit op de korte termijn.
•    uitleggen dat in situaties van laagconjunctuur door loonstarheid op korte termijn onvrijwillige werkloosheid ontstaat en op lange termijn, door de werking van het marktmechanisme, het evenwicht hersteld kan worden en dit grafisch onderbouwen.

De ___________________ naar arbeid en het aanbod van arbeid noem je samen de

___________________ . 

Je spreekt van een  ___________________ arbeidsmarkt als het ___________________ 

groter is dan de vraag naar arbeid. 

Is het aanbod van arbeid kleiner dan de vraag naar arbeid dan spreek je van een 

 ___________________  arbeidsmarkt.

Arbeidsmarkt

Krappe

Ruime

Aanbod

Vraag

Wat is een oorzaak van prijsstarheid op de arbeidsmarkt?
Lonen kunnen niet makkelijk stijgen of dalen

1. starre werkgevers
2. overheid bepaalt de lonen achteraf
3. minimumloon, contracten
4. werknemers zijn te bang om te onderhandelen

h.8.4: Loonstarheid op de arbeidsmarkt

de lonen (prijs van arbeid) worden maar beperkt bepaald door vraag & aanbod (marktmechanisme): 

* CAO's: loonafspraken voor groepen werknemers voor een langere periode

*  wettelijk minimumloon: het loon kan nooit lager worden (minimumprijs)

De gevolgen van minimumloon

Door het minimumloon is er nu werkloosheid onstaan. 

Voor het minimum loon willen meer mensen werken. De bedrijven vinden dit te duur en willen minder mensen aannemen. 

Het oranje blok is de werkloosheid

loonstarheid bij economische teruggang

economische teruggang = de productie daalt en daardoor ook de vraag naar arbeid (bij elk loon) > de vraaglijn verschuift naar links > het loon zou moeten dalen, maar door loonstarheid gebeurt dat niet op korte termijn > het aanbod blijft gelijk, maar de vraag is 2 mln lager > 2 mln werknemers worden ontslagen

loononderhandelingen leiden tot het herverdelen van

1. loon en werktijden
2. producentensurplus-en consumentensurplus
3. werknemers- en werkgeverssurplus
4. banen op de arbeidsmarkt

Bekijk de volgende 

afbeelding van een 

arbeidsmarkt

Wat is het werknemers-
s surplus in deze afbeelding als er
geen minimumloon is ?

1. A+B
2. D+C
3. A+B+E
4. D+C+F

Primaire arbeidsvoorwaarden

Secundaire arbeidsvoorwaarden

Pensioen

Salaris

Vakantiedagen

Werktijden

Werkkleding

Sabbatical

Scholing

dertiende maand

Opdracht 12: Sleep de begrippen in de juiste plek van de tekst.

- Een algemene prijsstijging van goederen en diensten.

- De hoeveelheid goederen en diensten

die je met je inkomen kunt kopen.

- Het inkomen dat je in euro's verdient.

- De lonen stijgen net zo veel als de prijzen.

- Je inkomen waarbij je rekening houdt met de inflatie.

- Een algemene prijsdaling van goederen en diensten.

- De Nederlandse overheid probeert
de inflatie rond de 2% te houden.

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

inflatie

prijsstabiliteit

Nominaal inkomen

koopkracht

Reëel inkomen

prijscompensatie

deflatie

Arbeidsvraaglijn verschuift naar links

Arbeidsvraaglijn verschuift naar rechts

Tegenvallende economie

Corona-uitbraak

CAO-loon gaat omlaag

Aantrekkende economie

Welke uitspraak is NIET waar?

1. Arbeid is heterogeen
2. De arbeidsmarkt is transparant
3. De arbeidsmarkt is geen vrije markt
4. De arbeidsmarkt is een abstracte markt

Negatief voor werknemerssurplus

Positief voor werknemerssurplus

Loonsverhoging

arbeidsaanbod stijgt

Arbeidsvraag daalt

Winsten stijgen

Corona-uitbraak

Arbeidsaanbod daalt

Tussen welke partijen wordt een CAO vastgelegd.

1. werkgever + werknemer
2. werkgevers en werknemers
3. Vakbond van werkgevers en werknemers
4. vakbond van de bedrijfstak

Qa = 2L - 30

Qv = -2L + 90

Bereken het evenwichtsloon

Evenwicht als qa = qv

2L - 30 = -2L + 90

4 L = 120 dus L = 30

Qa = 2L - 40

Qv = -2L + 100

Bereken hoeveel mensen er werken in de evenwichtssituatie

Evenwicht als qa = qv

2L - 40 = -2L + 100 dus 4L = 140 dus L = 35

Invullen in qa of qv geeft q = 30

Wat is de wig?
Het verschil tussen...

1. loonkosten en nettoloon
2. brutoloon en nettoloon
3. loonkosten en brutoloon
4. de af te dragen werkgevers en werknemerspremies

Qa = 2L - 40

Qv = -2L + 100

Bereken de werkloosheid bij een loon van 40

Werkloosheid als qa > qv

Bij L = 40 is qa = 40

Bij L = 40 is qv = 20

Werkloosheid is 40 - 20 = 20

loonstarheid kan werkloosheid veroorzaken. Omdat..

1. de lonen niet kunnen stijgen als er veel aanbod is
2. de lonen niet kunnen dalen als er veel vraag is
3. de lonen niet kunnen dalen als er veel vraag is
4. de lonen niet kunnen dalen als er weinig vraag is

Maak een redenering hoe bij dalende besteding (1) loonstarheid leidt tot werkloosheid (6)   Zet in de juiste volgorde: 

1 bestedingen dalen                             4 minder productie

2 aanbod arbeid > vraag arbeid        5  lonen blijven gelijk                             

3 minder vraag naar arbeid                6 werkloosheid

arbeidsmarkt is geen markt van volkomen concurrentie

Op de arbeidsmarkt  is geen sprake van volkomen concurrentie omdat:

- product is heterogeen: aanbieders verschillen van elkaar

- sommige partijen beïnvloeden de prijsvorming: vakbonden, overheid

- geen vrije toetreding door diploma-eisen

- asymmetrische informatie (geen transparantie) omdat de locatie, omvang

   en kwalificatie van vraag en aanbod niet voor iedereen duidelijk en

   controleerbaar  is

Wat zijn verzonken kosten?
de kosten ....

1. die niet terug te verdienen zijn als project niet doorgaat
2. van 33 keer afzwemmen en nog geen diploma op zak
3. van onbereikbare schatten die op de zeebodem liggen
4. die uit de hand zijn gelopen door misrekeningen

Wat wordt er geregeld bij
primaire arbeidsvoorwaarden?

1. auto van de zaak, bedrijfskleding
2. verlofdagen, betaalde opleiding
3. bureaustoel en eten in de kantine
4. loon, werktijden..

Loonruimte

Prijscompensatie

Initiele loonstijging

De maximale loonstijging die niet leidt tot lagere winst.

Een loonsverhoging gelijk aan inflatie.

Loonstijging bovenop de inflatie correctie

Voorbeeld van een voordeel als je hoge verzonken kosten hebt....

1. Je word als betrouwbaarder gezien door je zakenpartners
2. Zakenpartners minder vertrouwen in je
3. Verzonken kosten hebben geen voordeel