les 6: Het landschap in Hoog-Nederland (1.5)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Het landschap in Hoog-Nederland

Paragraaf 1.5

Wat de ijstijd in Nederland onthult zal je verbazen!

Plattegrond

Deze les

• Terugblik 1.4

• Hoe is het landschap van Hoog-Nederland ontstaan:

        - voor de Saale-ijstijd (zand + grind)
        - tijdens Saale-ijstijd (stuwwal + smeltwaterdal)
        - na de Saale-ijstijd (dekzand)

• Hoe geschikt is de zandgrond in Hoog-Nederland voor landbouw?           (infiltreren, kunstmest)

• Werken aan weektaak
  

Een delta ontstaat bij een sterke getijdenwerking.

Waar of niet waar?

Niet waar

Bij een sterke getijdenwerking neemt de zee al het sediment uit de riviermonding mee de zee in.

Leg in 3 stappen uit hoe zandsteen ontstaat.

1. Zand wordt neergelegd door rivieren of zee.
2. Er is een hele zware laag grond bovenop het losse zand gekomen.
3. De losse zandkorrels worden samengedrukt tot zandsteen.

Klei wordt bedekt door nieuw grondlagen, hierdoor worden losse kleistukjes samengeperst tot een vast sedimentgesteente. 

Hoe heet dit sedimentgesteente?

Schalie

Het landschap in Hoog-Nederland

Paragraaf 1.5

Wat de ijstijd in Nederland onthult zal je verbazen!

Stroomgebied

• Een gebied waarin al het water naar een rivier stroomt (afwatert)

• Miljoenen jaren lang is grind en zand neergelegd
  

• Bodem in Nederland zakt ook weg

Stroomgebied

Stroomgebied= een gebied waarin al het water naar een rivier stroomt. Dit noemen we ook wel afwateren.

Hoog-Nederland

Nederland onder zeespiegel niveau

Hoe is Hoog-Nederland ontstaan?

750.000 jaar geleden

• Klimaat is vergelijkbaar met nu

• Eridanos rivier
  

• Dikke lagen grind en zand neergelegd door rivieren (=gesedimenteerd)

• 
  

00:46

Waar of niet waar?

De laatste 400.000 jaar was het overwegend kouder dan nu.

01:41

Benoem in 3 stappen:
waardoor daalde de zeespiegel
in de Saale-ijstijd?

02:19

Hoe ontstaat een stuwwal?

1. Grond plooit door het landijs
2. Grond komt omhoog door het gewicht van het landijs
3. Grond wordt naar voren geduwd door het landijs

02:49

Waarom vinden we geen zwerfstenen in Zuid-Holland?

1. Het landijs was niet krachtig genoeg
2. Het landijs reikte niet tot Zuid-Holland
3. Het landijs heeft de stenen geërodeerd

Saale-ijstijd

Tijdens de Saale-ijstijd

• 238.000 - 126.000 jaar geleden

• Klimaat was kouder dan nu

• Nederland tot HUN-lijn bedekt onder landijs

• Landijs heeft grond naar voren geduwd (=ontstaan stuwwallen)

HUN-lijn

HUN-lijn= denkbeeldige lijn die van Haarlem naar Utrecht naar Nijmegen loopt. Tot zover reikte het landijs in de Saale-ijstijd.

Vlak na de Saale-ijstijd

Smeltwaterdal

• Landijs ging smelten

• Deel van de stuwwallen weggespoeld (geërodeerd) door het smeltwater

• Ontstaan smeltwaterdalen

Vlak na de Saale-ijstijd

• Nederland is een Toendra

• Noordzee ligt droog

• Wind blies zand van bodem droge Noordzee over Nederland

• Als dekentje over Nederland ligt een laag: Dekzand

Dekzand

• Zandgrond bevat weinig voedingsstoffen

• Water stroomt makkelijk diep de grond in (=infiltreren)

• Slechte grond voor landbouw

Vroeger: 

mest en afplaggen

• Schapen graasden op de heide

• Delen van de heide werden kaalgevreten

 

• Grond met mest werd afgegraven en op de akkers gebruikt

• 
  

Zandverstuiving

Zandverstuiving: door overbegrazing van schapen groeiden er steeds minder planten op de heide. Daarnaast werd de grond met schapenmest afgegraven. Er ontstond een voedselarm gebied met zandduinen die we zandverstuivingen noemen.

Let op: zandverstuiving is iets anders dan dekzand. Dat is door wind na de Saale-ijstijd neergelegd.

Nu:

kunstmest en stikstof

• Geen schapenmest meer nodig

• Zandverstuivingen en heide kunnen weer dicht groeien

• Nu: herders met schapen houden het heidegebied open

• Door toename stikstof meer vreemde planten en snellere groei

Paragraaf 1.5              Opdracht 1, 3 t/m 7

Huiswerkcontrole 1.3 & 1.4

Werken aan weektaak

Lesafsluiting

Je weet nu

• Waarom grond in Hoog-Nederland onvruchtbaar is

• Hoe het reliëf in Hoog-Nederland is ontstaan

• Hoe zwerfstenen in Hoog-Nederland zijn gekomen

• Waar stuwwallen en smeltwaterdalen liggen

Huiswerk

• 1, 3 t/m 7 van paragraaf 1.5 
• Begrippen leren
• Oefentoets maken (zie LessonUp klas)