4.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

HAVO 4

4.1  De opkomst van steden.

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe en waardoor in Europa verstedelijking plaatsvond.

- hoe handel en nijverheid elkaar stimuleerden.

- hoe de geldeconomie zich ontwikkelde.

KA: - de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

Lees de bron.
De gebeurtenissen rondom de Peutingerkaart passen bij verschillende
ontwikkelingen in de Europese geschiedenis.

Noteer het kenmerkend aspect dat bij gebeurtenis 1 past.

Lees de bron.
De gebeurtenissen rondom de Peutingerkaart passen bij verschillende
ontwikkelingen in de Europese geschiedenis.

Noteer het kenmerkend aspect dat bij gebeurtenis 2 past.

Lees de bron.
De gebeurtenissen rondom de Peutingerkaart passen bij verschillende
ontwikkelingen in de Europese geschiedenis.

Geef een verklaring voor de behoefte aan de kaart in de Romeinse tijd en de geringe interesse voor de kaart in de vroege middeleeuwen. (2p)

4.1 De opkomst van steden.

Verstedelijking

Vanaf de 11e eeuw kwamen in Europa weer steden op.

--> landbouwstedelijke samenleving (agrarisch-urbane)

- Vervallen Romeinse steden groeiden weer op.

- Ontstaan nieuwe steden

Woningaantal : honderden of duizenden stedelingen, maar wel veel steden in West en Midden Europa (4000).

Oorzaken ontstaan steden:

- Einde invasies en plundertochten Vikings en andere invallers --> handel kon weer tot bloei komen.

- Landbouwoverschot door verbeteringen--> boeren verkochten overschot op de markt in de stad.

Markten werden georganiseerd om te kunnen handelen.

4.1 De opkomst van steden.

Verstedelijking

Ondanks de hoge sterfte in de stad trokken er toch veel mensen daar naartoe. 

Steden waren aantrekkelijk;

- Welvaart en vrijheid. 'stadslucht maakt vrij'

- Door de grote bevolkingsgroei was er te weinig landbouwgrond voor iedereen. --> geluk beproeven in de stad.

4.1 De opkomst van steden.

Handel en nijverheid

Er werd in de steden niet alleen op de lokale markten gehandeld, er was ook handel over grote afstanden:​

Italiaanse kooplieden handelden in Aziatische specerijen: plantaardige smaakstoffen​.

laken, gemaakt van wol, was belangrijkste nijverheidsproduct in de Europese lange-afstandshandel​.

Handelaren gingen over waterwegen;

- Romeinse wegen waren slecht of weg.

- Er was geen overkoepelende machthebber die nieuwe wegen ging aanleggen.

 ​

4.1 De opkomst van steden.

Handel en nijverheid

Over bevaarbare waterwegen; steden, edelen en vorsten verdienden eraan door het heffen van tol: (belasting voor het gebruik van een weg, rivier of brug)​

Kooplieden uit verschillende steden vormden hanzen: (organisaties van samenwerkende handelaren)​.

- de handelsorganisatie huurde militairen in voor de veiligheid.

- afspraken met vorsten, edelen en steden (bijv. geen tol betalen).

Duitse hanze was de grootste handelsorganisatie (200 steden).

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

4.1 De opkomst van steden.

De geldeconomie

In het dagelijks leven waren munten het belangrijkste betaalmiddel. ​

Vanuit Italië werden nieuwe handels- en betaalmethoden ontwikkeld:​

- er ontstonden compagnieën​.

- handelaren gebruikten een wisselbrief​

- er ontstonden banken waar handelaren geld uitleenden tegen rente​.

Muntgeld werd overbodig door de giro.

​

De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving is een kenmerkend aspect van de tijd van steden en staten.