Osmoseproeven met uitleg

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

osmosepractica bij biologie

Fysiologische zoutoplossing bij een infuus.

            Planten hebben water nodig voor stevigheid

Theorie: 3.3 blz 98, 99

Leerdoelen

Je weet wat osmose is en kunt in bekende en onbekende situaties uitleggen hoe in een cel of een organisme osmose plaatsvindt.

Je kunt toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten(cellen) en bij het intact blijven van dierlijke cellen.

Je kunt osmoseproeven uitvoeren en dit op een natuurwetenschappelijke manier weergeven.

Osmose bij plantaardige cellen

hypotone oplossing BUITEN de cellen

water gaat door osmose de cel in 

De cel staat bol en is stevig

TURGOR

isotone oplossing BUITEN de cellen

geen osmose want geen concentratieverschil 

hypertone oplossing BUITEN de cellen

water gaat door osmose de cel uit en cellen krimpen:

PLASMOLYSE (3.3, bron 16)

Osmose bij dierlijke cellen       (zie bron 17)

hypotone oplossing BUITEN de cellen

water gaat door osmose de cel in en knapt uiteindelijk 

isotone oplossing BUITEN de cellen

geen osmose want geen concentratieverschil 

hypertone oplossing BUITEN de cellen

water gaat door osmose de cel uit en cellen krimpen

Osmotische waarde

Osmotische waarde: De hoeveelheid opgeloste stoffen (suiker/zout e.d.) zegt iets over de osmotische waarde.

Hoe meer opgeloste stoffen, hoe hoger de osmotische waarde.

Water verplaatst zich naar de ruimte met de hoogste osmotische waarde dus met de grootste hoeveelheid opgeloste stoffen. Het verplaatsen van water naar hogere concentratie opgeloste stoffen heet osmose. (Vergelijk diffusie van water. Water verplaatst zich van hoge concentratie water – dus waar weinig opgeloste stoffen zijn -, naar lage concentratie water – dus lijkt dit het omgekeerde van osmose)

In cellen is de osmotische waarde ongeveer gelijk aan 0,9% NaCl oplossing. In de vacuole is de osmotische waarde zelfs nog iets hoger dan in het cytoplasma waardoor de celinhoud tegen de celwand drukt (deze druk is de turgor) in een omgeving met lage osmotische waarde (hypotoon)

Practicum 

Het osmose practicum met ei en 2x aardappel in 2 lessen:

 

 – les 1: Hypotheses opstellen a.h.v. de theorie.
                Proef inzetten (A klassikaal B en C in kleine groepjes)

– les 2: Resultaten bekijken en noteren.
                Dan conclusies trekken en reflectie noteren.

A Eieren zijn cellen

Onderzoeksvraag: Welke invloed heeft een hypertone of hypotone oplossing op een ei?

Hypothese: Zelf formuleren: 'Het ei in hypertone oplossing . . . ' Noteer op het invulblad.

Materiaal: Eieren in azijn, glas water en glas met suikeroplossing, centimeter.

Methode:    

1. Meet elk ei nauwkeurig op. Noteer gegevens in een tabel (overnemen)

2. Leg de eieren 72 uur in azijn (al gedaan). Meet elk ei weer op. 

     Noteer wat je ziet veranderen. Noteer de nieuwe afmetingen in de tabel.

3. Leg een ei in water en een ei in suikerwater.

     Noteer wat je ziet veranderen na een dag/enkele dagen.   Noteer de afmetingen in de tabel

A Eieren zijn cellen 2

Conclusie: zelf formuleren. Noteer op het invulblad.

Discussie: Bespreek samen of de hypothese klopte, het resultaat met de theorie klopt, de proef verbeterd kan worden en of je ideeën hebt voor vervolgonderzoek met eieren over osmose

Reflectievragen: noteer de antwoorden op het invulblad

1. Wat is de functie van azijn in deze proef?

2. Verklaar de veranderingen aan de hand van de osmotische waarde van de beide

  vloeistoffen ten opzichte van de osmotische waarde van het ei.

B Aardappelholletjes 

Onderzoeksvraag: wat gebeurt er als je op een rauwe aardappel suiker strooit?

        Hypothese: zelf formuleren. Noteer op het invulblad

Materiaal: Een grote aardappel, platte schaal met laagje water, schilmesje, suiker.

        Methode:

1. Schil een grote aardappel.

2. Halveer de aardappel en snijd aan de bolle kant een schijfje af, zodat deze ook vlak wordt.

3. Maak in de bovenkant van de twee helften een holletje.

4. Zet de twee aardappelhelften in een platte schaal met een laagje water.

5. Doe in één van de twee helften een klein beetje suiker.

6. Noteer welke uitkomst je verwacht.

7. Bekijk regelmatig wat er verandert, noteer dit.

B Aardappelholletjes 2

Conclusie: zelf formuleren. Noteer op het invulblad

  

Discussie: Bespreek samen of de hypothese klopte, het resultaat met de theorie klopt, de proef verbeterd kan worden en of je ideeën hebt voor vervolgonderzoek met aardappelholletjes over osmose.

Reflectievragen noteer de antwoorden op het invulblad

1. Wat is de functie van de suiker in deze proef?

2. Wat is de functie van de aardappel zonder suiker?

3. Vergelijk de uitkomst met wat je verwachtte.

4. In welke richting heeft het water zich vooral verplaatst? Verklaar.

C Aardappelpatatjes

Onderzoeksvraag: wat gebeurt er met aardappelstaafjes in verschillende oplossingen?

Hypothese: zelf formuleren. Noteer op het invulblad

Materiaal: Een aardappel, reageerbuizen, water, 0,9 % NaCl-opl., een 3% NaCl-opl., liniaal, mesje.

Methode:

1. Schil een aardappel. Snij uit deze aardappel een drietal staafjes (patatjes) van gelijke

    lengte en dikte. Noteer de exacte afmetingen (ongeveer 50 mm).

2. Doe de staafjes in drie reageerbuizen. Vul af met een 3 verschillende vloeistoffen:

    a. gedestilleerd water, b. een 0,9 % NaCl-oplossing, c. een 3% NaCl-oplossing.

3. Noteer wat je verwacht.

4. Vergelijk na 20 minuten/de volgende dag de afmetingen van de staafjes. Noteer.

5. Vergelijk de stevigheid van de staafjes. Noteer.

C Aardappelpatatjes 2

Conclusie: zelf formuleren. Noteer op het invulblad

Discussie: Bespreek samen of de hypothese klopte, het resultaat met de theorie klopt, de proef verbeterd kan worden en of je ideeën hebt voor vervolgonderzoek met aardappelstaafjes over osmose

Reflectievragen: noteer de antwoorden op het invulblad

1. Wat is de functie van het zout in deze proef?

2. Hoe maak je een 0,9% NaCl-oplossing?

3. Vergelijk de uitkomst met wat je verwachtte.

4. In welke richting heeft het water zich vooral verplaatst?

  Verklaar voor a, b en c.

afronding en vervolg

Lever je invulblad Osmoseproeven in voor aftekening.
         Check, verbeter en bewaar deze zodra je die terugkrijgt (toetsstof)

Bestudeer 3.3 (maak aantekeningen met de begrippen!)

         Maak 3.3 online.

Bestudeer de tekenregels en microscopieregels voor de vervolgpractica met de rode ui. Gebruik de stencils of online - Nectar  vaardigheden.

antwoorden op de reflectievragen van:  A = ei zonder schaal, 

B = aardappelholletjes en C = patatjes

A1. Azijn lost de kalkschaal op van het ei zodat je een ei zonder schaal hebt om de osmoseproef uit te voeren.

A2. Het ei in water ligt in een hypotone oplossing (de osmotische waarde van het ei is hoger dan de omgeving) waardoor er water in het ei gaat door osmose en het ei zwelt op. Het ei in suikerwater ligt in een hypertone oplossing (de osmotische waarde van het ei is lager dan de omgeving) waardoor er water uit het ei gaat door osmose en het ei krimpt. 

B1. Suiker lost op en zorgt voor een hoge osmotische waarde in het aardappelholletje.

B2. Dit is de controleproef (blanco) om mee te vergelijken wat er zou gebeuren zonder suiker.

B3. Vergelijk de uitkomst met wat je verwachtte. Eigen antwoord.

B4. Het water verplaatst zich van de aardappelcellen (die zachter/slapper worden) naar het aardappelholletje met suiker omdat daar de hoogste osmotische waarde is. Vandaar dat deze zo nat wordt.

C1. Zout zorgt voor een hoge osmotische waarde (3%) of een gelijke osmotische waarde (0.9%) van de oplossing.

C2. Een 0,9% NaCl-oplossing maak je bijvoorbeeld door 0,9 gram zout (NaCl) af te wegen in een bekerglas en daar demiwater aan toe te voegen tot 100 gram. (of 9 gram zout aanvullen tot een liter (1000 gram)

C3. Vergelijk de uitkomst met wat je verwachtte. Eigen antwoord

C4. a: water verplaatst zich de aardappelcellen in (zwelt op en wordt steviger) omdat in de cellen de hoogste osm. waarde is.

        b: er gaat evenveel water in als uit (gelijk) omdat de osm. waarden van oplossing en  cellen ongeveer gelijk is

        c: water verplaatst zich van de cellen naar de oplossing omdat in de oplossing de hoogste osm. waarde is. (krimpt/slap)

Practicumtoets Microscopie

practicum toets osmose rode ui op 2 december van 8 tot 10 uur!

2 x uur oefenen (evt. zelf verder afspreken met hr. Nijeboer)

Succescriteria:

• Je kunt vlot een preparaat maken van de rode ui. 
• Je kunt op de juiste manier de microscoop instellen .
• Je tekent de cellen met bijschriften op de juiste manier.
• Je beantwoord vragen over osmose/osmotische waarde
• Je werkt netjes en overzichtelijk en ruimt op.

Een preparaat maken 

PREPARAAT MAKEN

Microscoop

Welke stappen zet je achter elkaar om een preparaat scherp te bekijken? 

Zie stencils of 

vaardigheden toolbox.

Oefenen en onthouden!

Tekenregels

• Wat teken je?

• Hoe teken je?
   Welke delen wel/niet?
   Inkleuren en details?

• Titel
    Bijschrift
    Onderdelen benoemen