incongruentie + dat/als

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Incongruentie

Cursus Formuleren,

Incongru... wat?

congruentie = overeenstemming

incongruentie = gebrek aan overeenstemming, in het bijzonder in aantal tussen het onderwerp van een zins(stuk) en de bijbehorende persoonsvorm

Dus: ow enkelvoud = pv enkelvoud

ow meervoud = pv meervoud. Logisch toch? Nou...

Het klinkt zo simpel, maar is de volgende zin correct of niet?

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder zullen toenemen.

1. goed
2. fout
3. geen idee

Een stappenplan om incongruentie op te sporen of te voorkomen...

Nogmaals de zin:

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder zullen toenemen. 

1. Zoek de pv 

2. Zoek het onderwerp bij de pv

Benoem de persoonsvormen met bijbehorende onderwerpen:

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder zullen toenemen.

We weten nu hoe we de pv en het onderwerp vinden, maar dan?

(1. zoek de pv's)

(2. zoek het onderwerp)

3. stel vast welk zelfstandig naamwoord het kernwoord is,

namelijk het eerste zelfstandig naamwoord uit het zinsdeel onderwerp

4. bepaal of dat kernwoord grammaticaal enkelvoud of meervoud is. Dat moet je pv namelijk ook zijn.

We hadden het volgende onderwerp bij de pv ' zullen':
het gebruik van gas, water en elektriciteit.

Wat is in dat onderwerp dan het kernwoord?

1. gebruik
2. gas
3. water
4. elektriciteit

Het kernwoord was dus 'gebruik'. Is dat woord enkelvoud of meervoud?

1. enkelvoud
2. meervoud

De zin wordt dus:

Eneco verwacht dat het gebruik van gas, water en elektriciteit de komende jaren bij de meeste huishoudens alleen maar verder ZAL toenemen.

Er was sprake van incongruentie want (een van de) pv('s) kwam in aantal niet overeen met het onderwerp.

Gesnapt?!
Wat moet er dan veranderd worden in de volgende zin?

De jeugd in de grote steden als Amsterdam, Utrecht en Den Haag hebben een schrijnend gebrek aan speelplaatsen en hangplekken.

Is de volgende zin goed of fout? Denk aan het stappenplan.
Een groot aantal mensen konden niet naar binnen.

1. goed
2. fout

Is de volgende zin goed of fout?

De Verenigde Staten hebben besloten om een nieuwe verkiezing te organiseren.

1. goed
2. fout

Is de volgende zin goed of fout?

Noch de meester noch de juf zullen het meisje straf geven.

1. goed
2. fout

De volgende zin is fout. Wat moet er veranderd worden?

Hoewel de opkomst tijdens de ledenvergadering hoog was, stemden twintig procent van de aanwezigen voor.

Dus....

Bij incongruentie is er geen overeenkomst in aantal tussen de pv en het ow.

1. Zoek eerst de pv('s) en bijbehorende onderwerp(en).
2. Bepaal in het onderwerp het kernwoord (eerste zn).
3. Pas de pv aan als het aantal van de pv en het ow niet overeenkomen.

Tagliafico (speler van Ajax):
"Maar we hebben afgesproken dat als de situatie zo blijft, wij als spelers een bepaald percentage afstaan als dat nodig is."

1. Ik vind deze zin goed geformuleerd.
2. Ik vind deze zin niet goed geformuleerd.

Dat/als-constructie

Hoe verbeter je een dat/als-constructie?

• Je kijkt waar de constructie begint. Dat is makkelijk te herkennen aan de combinatie (om/zo)dat als, (om/zo)dat wanneer of (om/zo)dat indien.
• Je verplaatst het eerste deel van de constructie (vanaf als, wanneer of indien) naar het einde van de zin.
  

Dat/als-constructie

Als je het lastig vindt om te herkennen waar het eerste deel eindigt, kun je op de volgende aanwijzingen letten:

• welk deel is de voorwaarde en welk deel is het gevolg?
• gebruikt de schrijver een komma om de delen te scheiden?
  

Het openbaar vervoer moet snel beter worden, omdat als er niets gebeurt, de Randstad onbereikbaar wordt.

De leiding heeft besloten dat wanneer ze alcohol bij zich hebben, zij verwijderd worden.

Aan de slag 

Formuleren opdracht 1 blz. 181 Nieuw Nederlands